Среде тој бескраен спор помеѓу двата братски соседни народа македонското словенско население, заради кое тие се караат, малце по малце зрее во националното самосознание и сака да се ослободи од покровителството на соседните народи за да може само да си биде вршител на своите судбини.
„За македонцките работи“
од Крсте Петков Мисирков
(1903)
Одамна зрееше во мене мислата да напишам книга за мојата Мајка.
„Ервехе“
од Луан Старова
(2006)
Судбинските одлуки за семејството долго зрееја во душата на моите родители.
„Времето на козите“
од Луан Старова
(1993)