ДИГИТАЛЕН РЕЧНИК НА МАКЕДОНСКИОТ ЈАЗИК

Тогај, беше 1858, се зазедов да се изгради нова црква, да се исправи камбанарија со камбана и што е најважно, во црквата се отвори и училиште и подоцна јас го донесов нашиов учител Димитрија да ги учи децата на народен јазик.

Му се чини дека светна електрика на еден прозорец кај Сотка, прозорецот се отвори и некој вика „држете го”.

Не само јадење и пиење, ами отворија и бакалница, та дури и магацин со обуш и облекло и разни ситнурии; огледалца, мониста, прстенчиња, обетчиња и којзнае какви ситни ѕрнѕурки, кои по Европа се продаваа по десет и педест за пара, а овдека Челебијата си ги определуваше цените како што сакаше и колку што сакаше.

Со тешка мака, оти клучалницата беше древна, го стави клучот внатре и го заврте; како небесата да се отклучуваат, скрцка вратата, се отвори и јас му ја дадов светлината на Филозофот.

Не му рече: „Директоре, престанете“, туку „Фис, престани“ и мене ми беше јасно дека сѐ е готово; во еден миг вратата се отвори и влезе Земанек; рече: „Што му правите на човекот?“

Кажуваше Филозофот собитија чудесни уште многу, а јас го слушав со уста подзината, со очи ококорени, со душа возљубена по ука; говореше дека таа топлина и самиот веќе може да ја почувствува, иако не толку јасно како слепецот од Кападокија; говореше дека огнот е праизвор на писмото, како што сонцето е извор на денот, исток негов; говореше дека огнот е и утока на писмото, крај негов, оти секое писмо во оган се претвора; книгите горат затоа што во нив има букви, и топлина огромна; оти не можеш да запалиш нешто во што топлина веќе нема, како што е тоа со каменот или водата; затоа што е потешко да запалиш камен одошто дрво и хартија; но и каменот, велеше може да согори ако на него се забележи писмо топло, и доказ за тоа се ѕвездите опашести; говореше дека сѐ на овој свет е писмо, дека целиот свет е книга; говореше чудесни нешта а јас го слушав и толку се занесов што не забележав кога вратата се отвори и влезе отец Стефан Лествичник.

Во еден момент бурата стивна, морето се отвори и се покажа земјата.

Тој ја вртеше песнарката, ја отвори и почна да чита на глас; ме понижуваше така што читаше бавно стих по стих, и потем се смешкаше; ме прашуваше со потсмев во очите што сум сакал да кажам со ова, што сум сакал да кажам со она; па како може ѕвездите да шепотат, па како може вратот на некоја девојка да личи на кула Давидова; па како е можно устата да биде како калинка а градите две срни меѓу кринови; па зарем не е глупаво човек да каже дека нечија коса е како стадо кози, и слично и слично.

И токму кога влегол во својата одаја и сакав да се помолам Богу, вратата се отвори и влезе Писмородецот. „На пат готви се да тргнеш утре“, ми рече.

До трипати смее да се отвори одајата, велеше преданието, и ако од трипати не се растолмачи записот, сонцето ќе се помрачи, земјата ќе пропадне, ќе се отвори и ќе проголта сѐ што лази, ползи, плива и лета по лицето нејзино.

Влезната врата од куќата се отвори и на прагот се појави низок улуглав старец.

Неговиот пријател продолжи да се поднасмевнува, но сега отвори и еден мал нотес и со левата рака (понекогаш му се чинеше дека кај ниедна друга нација нема толку левучари како кај Американците) почна нешто да запишува.

По некое време - додека спокојно работеше, вратата се отвори и малиот влезе.

Ангели тропнаа на вратата, ти отвори и ѓаволот влезе, те измами, те прелага и рака за рака замина со него...

Но кога некој ти одбројува од шеесет на семафор мора да бидеш концентриран, една стотинка одложување при поаѓањето може да те кошта колективна клетва. 33, 32... вратата на Мерцедесот се отвори и возачот излезе.

Беше на едно високо скеле, сега веќе ѕидар, а некаде во него, вкоренувана низ сите оние изминати години, долги, од неговото детство, почна да ги подава своите отровни повитки, една ужасна бездна, да се отвора и да се длаби пред неговиот поглед и да не му дава мира да се размавне и да работи, како што знаеше тој, како што работеа сите други мајстори, и во сонот опоменувајќи со длабочината на провалијата под него, ниеднаш не позволувајќи му да подзаборави, да си ја сочува онаа свикнатост со не.

Тогаш извадил од пазувите едно кожено ќесе го отворил и почнал да брои на трпезата жолтици.

Често се случува кога ќе се задржи овдека, во гостинската одаја, некое од нив да се разбуди, сонувало лош сон, да дотрча ваму, па побрзува да отвори и - силно се изненадува: нагрнат со веленце, по чорапи и со свеќа во рацете доаѓа Јосиф.

Со притаен здив чека да види дали ќе се отвори портата и кој ќе излезе од неа, а кога таа се отвора и на Градишки Пат излегуваат Васил Митрески, Недан Бозоски, Цветан Ендоски, Стеван Ѕвездакоски и заедно со нив и Максим (тој во едната рака носи долга тутурка од книга а во другата дрвено троножно столче, исто такво какво што донесе Јосиф) и кога и тие се завкачуваат пругоре по Зедница, зазорот се претвори во треска.

Затоа го сметав за необично совпаѓање мигот кога вратата одеднаш се отвори и во собата се појави нашиот стар познајник, господинот Г., префект на париската полиција.

Наредните денови по доаѓањето, Богдан започна да ја средува куќата, да ја чисти, да го брише правот и пајажината, да ги брише црнилата на прозорците за да влезе светлина, да ја осветли мрачноста внатре; го истружи подот и им го врати на штиците изгубениот изглед и сјај; ги вароса ѕидовите на собата и внесе свеж здив; го измачка со малтер ѕидот кај водарникот што го изела влагата; ги ископа оние влажни, позеленети флеки на некои места на ѕидовите што не ги покриваше и обелуваше варта и кои му личеа и го потсетуваа на земјата што ја врвел и повторно ги малтериса и вароса; ја подмачка вратата да не чкрипат резињата, ги дотера прозорците да се отвораат и затвораат; ги поправи федерите на креветот да не пропаѓаат.

Татко понесен од овие идеи од своите книги за јазиците, влегуваше скептично во новата мисија, за разлика од Климент Камилски, кој веруваше дека опасните османизми, не само што ќе ги ослободат балканските јазици од непотребната агресивна конотација на некогашната Империја туку ќе отворат и простори да се откријат зборови и кованици за нови значења.

Еден од куферите падна од чезата, широко се отвори и од него испаднаа книги, многу книги. Некои од присутните се уплашија.

Со лек, скоро нечуен крцкот вратата на тој стар, метален сандак се отвори и откри густ мрак.

Шалтерот чкрипаво се отвори и јасно го слушнав своето име.

Томето рипна од креветот, сета поспана во лицето, веднаш отвори и со сета можна брзина го грабна ливчето.

Есенцијата си го направила своето. Од главата паднале девет коски, нешто во форма на желкини плочки, мозокот цел се отворил и се гледало како пулсира, дише.

Вратата се отвори и воведоа уште еден човек од чиј изглед Винстон го полазаа морници.

Тоа беше како нивните два ума да се отвориле и како мислите да течат од едниот до другиот преку очите. „Јас сум со тебе“, како да му велеше О'Брајан.

За миг беше сам, а потоа вратата се отвори и влезе О'Брајан.

Извесно време дланката од десната рака ја имаше положено на книгата, потоа ја отвори и почна да чита: “А сега да ти напишам неколку збора за нешто сосем друго: утврдив дека за време на подолг престој во затворот на чувствителните луѓе им се заканува опасност да станат огорчени непријатели, да почнат да го мразат сиот свет, отапуваат, ги обзема резигнација и стануваат премногу себични.

Чаршијата се тресеше од тељаљите што ја објавуваа веста, калдрмата стана лизгава од расфрланите аспри ковани во Кратово, вратите на апсаната се отворија и пуштените се нафрлија врз ситнежот да зобаат како пилци, а Бошко си ги најде жената и децата дури во Бојаџиската чаршија, стуткани зад едни црвени преѓи што се цедеа на ченгел од крвавата боја.

Само што влезе во авлијата, една голема порта отстрана се отвори и пред Марко излезе игуманијата.

Вратата се отвори и во одајата влезе забулена жена во чинтијани од сино кадифе, со срмен елек врз копринената блуза.

Не поминаа ни десетина-петнаесет минути, само што го допиваа шербетот анамите, а кадијата за сето тоа време се шеткаше нервозно низ одајата, вратата се отвори и на неа се појави Ајша со Сефедина, носејќи ја Анѓа на раце изврзана со дебела ортома од градник до глезни.

Врата се отвори и на неа се појави субашицата Ајша.

Родна откако ги потсмирува струите што ѝ шетаа по телото, се подисправа, си ги гледа разголените нозе, внимателно си ги покрива со веленцето, а го поднаместува веленцето и врз својот Петар од другата нејзина страна кој се однесува како да е мртов, ни се слуша неговото дишење ни се гледа, а не се гледа ни мислата што му седи во главата која неговите физички заспани очи широко ги има отворено и со нив како да гледа и преку коската на черепот и преку дебелото веленце што го покрива сосема.

Во педесеттите години на ХХ век, откако Југославија се отвори и Сталин не се осмелуваше да ја врати во својата „братска заедница”, Татко немаше што да стравува за семејството.

Благодариме!... и натаму ќе те пресретнуваат познатите зборови или ехото на истргнатото ...најважна е неизвесноста вели тато пази ја светлината на првата страница колку бавен ни се чини и долг почеток на нејзниот од но книгата веќе ја отворивме и ти патуваш сине излези од бањата не свлекувај ги тревожно измокрените гаќички туку појди по блесокот прескокни ја корицата- ограда остави ја оваа страна мене домот мртвите сестри и браќа онаму е поезијата ќорлестото маче со рахитични предни нозе ќе биде твојот водич токму тоа мачето кенгур ќе те изведе низ светот на прекршените огледала и зборот осамен што толку патетично ти звучи сега таму ќе биде највистинското задоволство ќе му припаѓа само на твојот сон ќе се гнезди само во твојот занес трагај... тигарот или полезноста на проекцијата на законите на џунглата врз собната атмосфера ...

Снаа му ги донесе склопците, Евто ги отвори и тури пиперна сол на штицата.

Застана со едната нога сосем малку подистурена напред, го зеде весникот в рака, го отвори и почна да чита.

Времето се отвора и на прастар збор го одгатнува Лузна по лузна и рана по рана записот на душата И зошто земјата замириса на мене.

Времето се отвори и на овој бел лист Има уште место за троа ноќ есени И троа месечина од која лисјето вени и паѓа.

На ѕидот ќе нацртаме прозорец потоа ќе го отвориме и ќе правиме вежби по фантазија. Kyrie. Gloria. Credo.

Се разделија. Вратата се отвори и внатре влезе мирисот на тивкиот свет што ги чекаше.

А времето навистина беше веќе отворено и можеше да го листаш како оној албум со слики на братучедата Роза, и, разлистувајќи ги страниците, ако гледаш внимателно, ќе сретнеш секакви лица: и насмеани, и зачудени, и несеќидневни, и обични; само расплаканите не ги спомнувам бидејќи секој си ги брише очите пред да застане пред фотографскиот апарат.

Еднаш реков: минатото не постои за ништо друго освен да поттикнува разговори и спомени.

Фронтот ќе се отвори и затвори, си велеше Трајан, а свадбата ќе помине...

Вратата што останува отворена како Никомахова тајна и ера се отвора и затвора со ист звук и со исто резе.

Не толку поради нејзината опсесија со вируси и зарази, туку заради тоа што по толку време таа не ми веруваше. Бев чист. До сржта чист.

„Тоа е кондом”, липаше и плачеше толку силно што кимоното ѝ се отвори и можев да ја видам контурата на таа работа врз испапчувањето на нејзините пупки.

„Кондом за цело тело.“ Бев навреден. Признавам. okno.mk | Margina #32-33 [1996] 156

Вратата што сум заборавил да ја заклучам се отвори и го слушнав гласот на баба ми Санда: - Што не го поправите ова ѕвоно?

Внимателно ја отвори и полека ја тргна назад како божем сама од себе да се отвара.

Дојдовме до една врата, ја отвори и ме турна внатре. Ме фати вака за рамена и ме затвори.

Неочекувано, надворешната врата се отвора и влегува татко ми: - Што правите вие двете мои нај-женски? – доаѓа право кон нас и ни се меша во прегратките. – Се галите, а?!