ДИГИТАЛЕН РЕЧНИК НА МАКЕДОНСКИОТ ЈАЗИК

Класичарите, кои не добија класика, сериозните музичари коишто се соочија со несериозност, хевиметалците кои останаа без острите гитарски рифови, рејверите кои не препознаа никаква електроника и пулсирачки ритмови, рокерите коишто чекаа симфо рок, но не го дочекаа, црковните великодостојници кои мораа да се соочат со завршните зборови на говорот на Млакар, дека „смислата на сè не е ниту во животот ниту во смртта, туку дека е ствар на оргазмот“, и се разбира политичарите коишто очекуваа свеченост по свои мерила, според политичкиот протокол, а добија едно заиграно, бесрамно предавство кое ја постигна својата цел и го задоволи својот израз.

Опитот го издржаа само оние на кои музиката во сите нејзини појавни форми им е љубов, во сите нејзини варијанти и варијации, верзии и жанрови. Во недоумица, така, дојдоа сите.

2.  A за влијанието на измените на овој Закон врз правата на работниците види го описот во студијата на Савески, Апасиев, Ковачевски и Василев: Обезвреднување на трудот…; „Ленка“ & RLF; Скопје, 2010; стр. 152-157.

По ова, Кукулев – од инвентарот кој остана во просториите на Радиото – успеа да си наплати само 90.000 МКД (1.500 ЕУР), што горе-долу е само ½ од вкупниот досуден долг!?

5 Но, тука симптоматично е тоа што тогашниот претседател на 149 велешкиот суд (Ш.Адеми) го усвои приговорот на тужениот дека миксетата, како дел од опремата, е суштински потребна за извршување на неговата работа т.е. „за понатамошно одржување на работниот минимум“, иако радиото воопшто не работеше, а немаше ни изгледи дека ќе се рестартира – па ја издвои од пописниот имот кој беше предмет за принудно извршување, иако токму оваа скапа миксета најмногу ќе му помогнеше на тужителот за неговата идна професија [всушност, тој отвори своја приватна маркетинг агенција].

По ова Ристески се консултира со правници од синдикатот, за евентуално покренување судска постапка.

Покрај овој контроверзен закон, оваа сензитивна сфера беше уредена и со множество други, мошне комплицирани, закони: Законот за промет и располагање со општествениот капитал (Сл. лист на СФРЈ – 84/89, 46/90); Законот за трансформација на претпријатијата и задругите со општествен капитал кои стопанисуваат со земјоделско земјиште (Сл. весник 240 на РМ – 19/96, 25/99, 81/99, 48/00 ПТ);

3.  Лаички кажано, франшизата претставува „деловен брак од интерес“ помеѓу два субјекта кои остануваат правно независни.

А подоцна, по иницирањето на ваквата постапка, тој и работниците кои останаа без работа беа застапувани од полномошници надвор од синдикатот.

Наоколу беа видливи остатоците од минато вечерната седенка: отпушоци од цигари, наполнет пепелник, тук- таму понекое парче залутана пепел од многубројните цигари, празно шише од најубавото македонско вино, и нечисти чаши, на кои останале отпечатоците од прстите на гостите.

Над отворената влажна шахта, таму подалеку пред куќата, во која останала многу влага од водата, веќе кружеа три пеперутки.

По неколку часовното стоење од кое ми потекоа табаните, ми настинаа бубрезите, добив цистит и дијареа, бидејќи се погоди студен ветровит ден, се вративме дома да ги дојадеме работите кои останаа од погребот.

По смрта на Сталин почнавме веќе да се соединуваме со родителите... Секако, со тие кои останаа живи.

Со тој потег ги паѓа очилата на Агата, кои остануваат на земја со едното стакло испукано по дијагонала.

— И назадички и двајцата со Трајка ја напуштија одајата во која остана Јован со своите одбор гости.

А ако не се случи нешто лошо, Милан утревечер пак ќе ги врати сите и заедно ќе тргнат по сртот на Селечка.

При тргањето го утврдија правецот на движењето: — Што да стане стане; зборно место ќе биде селцето Паралово зад Смечот, — им рече Попов кој остана со Сугарев, Цилета и своите четници.

Ахаха! Шо стана бре Тоше, бре јунаку, бре, сердаре, бре?

Се обидуваше да најде, во неговиот пример, конечни аргументи за својата теза дека, во овој средишен град на Балканот, низ кој минувале и запирале императори, се спротивставувале цивилизаторски, верски, идеолошки доктрини, сепак, во крајна линија, се напластиле и силни наноси на толерантност и на човечност кои остануваат кај одделни избраници.

Колку и да гозанесуваа овие сведоштва на исламската култура, тој си имаше своја цел, како учен цариградски кадија, да дојде до вистинските книги - кадиските дефтери, односно до сиџилите, кои останале на овие простори.

Во истиот миг допре до него и го омаломошти мекиот, молежлив глас на Јакима, кој остана на докот.

За да ја отстрани сосем таа неспокојна мисла, почна да вика, да свирка, предизвикувајќи ги на тој начин од далечина своите кучиња, Караман и Стрела, кои останаа крај колибата, да лајат и со тоа барем до превалецот на Гола Глава да не се чувствува сам.

Каталогот од на тој начин расфрланите умножени случаи внатре во книгите со кои останува опкружен задушениот леш прераснува во еден вид на надреалистичка, либрофагиска закана.

Ѕидниот часовник – предел во кој да го препознаеш белото велигденско оро околу црквата; црвената поплава на узреаните цреши; златниот прстен што на месечина го коват коњите околу стожерот во дворот; појавата на црните ѕвезди спроти луњите; фортуната во која останаа завеани кирајџиите; жените што со разголени дојки пеат во жетвите на далечните лета; сенката на старецот дури се крсти над трпезата; јаренцата што ги кубат перуниките во дворот; девојката која гледајќи ги размножува пупките на овошките; расфрланите коски на предците како ракопис на далечните потомства; прошетка под оваа априлска месечина кога си шептат нешто историјата и татковината,

Со други зборови, наместо досегашното важење на овој закон за лицата кои до 31 декември 2004 година останале невработени, временската рамка се проширува и овој закон важи за сите оние работници кои останале без работа заклучно со 31 декември 2013 година (чл. 2 и 3 од ЗИД на Законот за материјално обезбедување на невработени лица поради приватизација на претпријатијата со доминантна сопственост на државата во периодот од 2000 до 2004 година).

Затоа и ги сфаќам дилемите на Таша кога беа во прашање приказните за нејзиното минато.

А и да постоела посмртницата, зарем немаше да ја проголта оној пожар по кој останаа само темелите на општината?

Уште полошо, може сосема да ги исклучат ваквите црти од анализата – ако се мерат емпириски флуктуации (според регион, општествен сталеж, раса, род или сексуалност) кои имаат само квантитативна, описна вредност и кои остануваат културно неутрални, наместо да бидат квалитативно значајни и културно истакнати.

Тука геј-драмскиот писател, всушност, ја провоцира, ја тера публиката – а, во таа смисла, и ја подучува – да се смее на ситуација што е и ужасна и трагична, а која останува таква дури и кога емоционалната внесеност на публиката во неа е дупната, иако никако запрена и укината, од кампското омаловажување на стрејтерската непропустливост за саморанувачката геј-иронија, за двојноста на машкиот геј-говор.

А од нашите ретко кој доаѓа зашто и ретко кој остана.

Кога зазори, кралската војска ги собра сите кои останаа живи - заробеници и ранети и ги викнаа сите жители на Лерин за да ги видат.

Бројки... зад кои се тие, кои останаа на Копанче, Аљавица, Чарно, Краставец, Свети Илија, Круша, Горуша, Ќафа, Клефтис, Горнаи Долна Арена, Вичо, Мали-Мади, Баро, Јамата, Рото, Плати, Крсто, Бигла, Лунѕер, Бела Вода, Врба, Гревена, Негуш, Воден, Лерин, Преспанското Езеро, болниците во Корча, Драч, Елбасан, Тирана, Сукт, Јасеново, Катланово... Бројки... бројки... бројки...

Имињата на нејзините деца што ги прочитала во весникот и кои останале сираци длабоко ѝ се врежале во срцето.

Во криковите на тие ноќи кои се прелеваат едни во други и се нижат во години, има луѓе кои остануваат неми, кои копнеат по тишина, кои сакаат само едно малечко парче од овој свет во кој би можеле безбедно да ја свијат главата и да преноќат.

Честопати мислев на светот и времето кога бевме девојки, мислев кога веќе одамна не бевме девојки; мислев на девојките на нашето време, за кои Клара велеше дека конечно треба да се ослободат, девојките за кои мојата мајка велеше дека местото им е во кујната.

За нивниот однос дознавме подоцна, од брат ѝ Густав, а Клара тоа го премолчуваше, Клара низ смеа раскажуваше како луѓето фрлаат по неа со камења кога ќе ја виделе како вози велосипед или кога е облечена во пантолони, затоа што во тоа време беше срамно жена да носи пантолони или да вози велосипед, Клара со мачнина раскажуваше за децата кои останале на улица по смртта на родителите и кои умираат премрзнати и гладни, Клара со гнев раскажуваше за неправдите кои ги трпат жените во браковите, и повторуваше: „Ние девојките самите треба да го земеме она што светот и ова време не сакаат да ни го дадат.“ …

Во мене будеше сомнеж, како кога облекуваме најфина ткаенина во која останала забодена игла и неочекувано ни се зарива во телото.

Тогаш Рајнер веќе студираше философија, и јас во почетокот верував дека таа промена е затоа што е премногу посветен на науката.

Во ноќите тие забрзано дишат, или плачат, или се молат иако не знаат кому да му ја упатат молитвата затоа што од Бог се откажале одамна, откако тој се откажал од нив.

„Тоа е дел и од природата: мајката е онаа која го носи детето во себе пред да го роди, од нејзиното тело тоа се храни пред раѓањето и по раѓањето.“

А сепак не е така - жените се тие кои остануваат дома со децата.“

На попот и на коларот, и на некои кои останаа тука, им се стори како брзокрил ангел да пролета, како молња која бесшумно се одалечила од гробишата.

Два или три месеци по овој настан, кој остана моја тајна, наминав во дворот на мојот пријател, стопанот на кучката, на крајот од селото.

- Но кој гине а кој останува?

Несреќите нѐ присилија да се бориме и да си ја пречистуваме крвта. Ние го сторивме тоа.

Гласини Затоа, киевјаните се наградуваат себеси со гласини.

Г Епитаф - Знак на гордоста меѓу оние, кои останаа.

Треба да се рече, во Киев постои цел куп на старици и постари дами, кои останаа без ништо.

Работата на (индустриските) машини на малкумина, обезбедуваат просперитет на многумината кои остануваат дома.

А тогаш наведнат, со пушката преку рамо, во која останаа само уште два неубоити фишека, што ги изнајде на дното од пазуварката и ги стави за секој случај, преклонето зачекори надолу по широката трага, свесен дека го надмудрија, дека го исплашија, дека го маѓепсаа така, за веќе ни еднаш во скоро време ни да не помисли на лов на самјаци.

- Молкот кој остана по ова прашање создаде дополнителен немир во душата на Рада.

Ја разоружа Анѓа која остана без можност за контранапад.

Скопска, ама ептен За баба Марија и нејзините седум деца, кои останаа без татко.

Беше готова веднаш да замине, ама прво мораше да го промени договорот и во корисник на имотот го стави името на ужалениот зет Кизо, кој остана да живурка со неа и со женичката Микица, којашто ги негуваше.

На Имотот, на кој остана сам татко му негов, Јаков Акиноски, син на Владимира, син на Гаврила Акиноски, доаѓаа ретко и само за празници, или преку лето ги испрќаа семејствата.

Имотот, освен дуќаните кои останаа затворени уште од времето кога се отселија мајсторите, благодарение на грижите и работливоста на имотските луѓе, сѐ уште некако се одржуваше, но семејството сосема се разнебитило.

И правејќи си пат меѓу имотските луѓе, кои сè уште трчаат пругоре по скали на чардак, влегува во визбата; таму, од ѕидот до вратата, го симнува малото секирче, го сокрива в пазува, поа кога излегува од визба, на Васила, кој остана да го чека пред врата, му вели Одиме.

Русокос, висок, тенок и убав како нарисан, уште малечок, во 1947-та, кога татко му Ѓоре Дамчески и деленицата нивни Божин Дамчески Штркот паднаа во затвор, беше се завлекле во Методија Андонов Чентото и Ѓорета го осудија на девет а Божина на единаесет години затвор, мајка му, Илинка Дамческа, на која останаа другите пет деца, алипниот свекор Блаже Дамчески, и сиот немал имот, го даде кај делениците во Прилеп да изучи за ковач, што сосема, сосема не му одговараше на ликата.

По, сепак, Атанас, тих и срамежлив, го изучи занаетот, израсна во вистински далјан.

Преку дворните места на имотскиот живеалишни куќи и низ Западна Порта излегуваат во оградите и низ бавчите, прегазувајќи ја Голема Вода, се завкачуваат спрема Коритница, сè со вјасање - Максим за чекор понапред од Васила и од Карамана.

Љупчо се фаќаше себе си како посакува никогаш да не тргнеше на факултет и да останеше да ја работи земјата како генерации негови предци пред него, како и неговите двајца браќа и едната сестра, кои останаа на татковата земја.

Ќе дојде ден кога, само што ќе стигнеме на врвот, ќе мораме веднаш да слегуваме.

Сè додека, непрекинато искачувајќи се, не излеговме од облакот кој остана под нас, а луѓето во Париз и понатаму не можеа да нè видат поради таа завеса од чад, а ние се пробивавме низ чистиот и блескав воздух на височините.

Понекогаш се чувствувам како безнадежна старица која останала сама и секој миг чека да умре.

Мајка, која бришејќи ја насобраната прав врз отворените книги во библиотеката и на чардакот, се чудеше на различните облици на лавиринти и со својата изострена интуиција, насетуваше дека сопругот бездруго замислува ново поместување на семејството, макар што тогаш границите на земјата беа херметички затворени, особено границата зад која остана нашиот поранешен живот, со нашата стара куќа, со роднините.

Никогаш од душата не можеше да ги избрише страниците на Октомвриската револуција, кои останаа запишани во заклучокот на неговата сорбонска докторска дисертација.

Тој брзо ги положи своите книги и записи на страниците за јаничарите, листовите записи извлечени од други книги и речници кои останале во неговата библиотека.

Камилски ќе забележи и солиден број заемки за називите на јавни градби, градени уште од времето на Османската Империја кои останале и со денешна употреба речиси во сите земји на Балканот.

Меѓу називите за разните јавни објекти тој ги издвои следните: амам, стара турска бања (од турски hamam); ан, хан (од персиски han); карван-сарај (од персиски kervansaray); конак (од турски konak); механа, меана (од литературен персиски meyhane); кафе, кафеана (од арапско- персиски kahvehane); топана, место каде што се изработувале топови, склад на муниција); кале, тврдина, град (од арапски kale); кула, тврдина, висока беговска куќа (од арапски kule); бина, голема зграда, куќа во изградба (од арапски bina); тарапана, место каде што се коваат пари (од персиски darbhane); апсана, апс, затвор (од арапско-персиски hapishane).

Освен Нолде, во тоа време се приклучуваат Кристиан Ролфс (кој слика визионерски архитектонски слики и пејсажи), Пехштајн, Швајцарецот Куно Амиет и Финецот Аксен Гален-Калела, кои остануваат кусо време во групата.

Зарем не се најсреќни народите кои немаат историја, а сиромашни оние кои имаат потреба од митови!

Започна во тие години позачестено да го чита Коранот и најчесто да запира на сурата: Бог нема да ги измени луѓето ако не се менуваат самите!

Се чувствуваше непобеден медитерански лав излезен во арената на животот, кој зад себе ја имаше оставена живата творба, туниската држава, која остана модел во Магреб и Франција, за избегнатата колонијална војна како во Алжир, ги избегна крвавите последици од религиозните судири.

Отворањето врата е избор. Има врати кои остануваат секогаш отворени.

И овде на брегот на Езерото, како во Картагина, опстојуваат кралства од урнатини, во кои останува заробена тишината.

Сѐ беше толку убаво, немам зборови за да ги опишам тие моменти кои останаа врежани во мојата душа засекогаш и на кои со носталгија ќе се сеќавам.

Кај висината на паричниот надоместок дојде до две промени: прво, во случаите кога правото на паричен надоместок се остварува на период подолг од 12 месеци, износот на месечниот паричен надоместок е намален од 50 на 40% од просечната месечна нето плата на работникот кој останал невработен и, второ, пропишана е горна наместо долна граница на износот на паричниот надоместок.

Сепак, треба да се истакне дека претходното постоење на оваа одредба фактички значеше дека по никој или речиси по никој основ работникот кој останал невработен не може да оствари право на паричен надоместок.

Никој не прашува ни за познат, ни за роднина, ни кој остана на станицата во вагоните, ни како ќе ја помине оваа опака ноќ.

Знајш оти овде кој останал вдовец ретко да може да се прожени. А ти, пред носот кај му и зимаш.

Во тој домен беше и нејзината постојана идеја, митот за враќањето и за минувањето на границата која ја бевме преминале пред многу години и поради која останавме трајни емигранти на животот.

Лежеше мртва на дно грло, iскината, исечена на парчиња, повит од кој останале само сиви гранки.

Хегел не останува конечно во Јена, обиколува разни немски универзитети, додека најпосле, веќе како многу познат и прославен филозоф, доаѓа во Берлин, во кој останува до крајот на својот живот; умира од колера на 14 ноември 1831.

Се сеќаваше на братовиот аманет, кој остана во родната земја со верувањето дека никому зло не сторил, па немало од што да стравува.

Од секој крај може да се направи крај на светот, Силјане затоа описот изопачи го појди отаде покајаните до суштата спротивност види ги оние кои остануваат во штрковиот јазик на штрковиот остров без изгледи за вратка за чинка - исчезнатите. Weltangѕchauung Не отстапувај!

Сето ова нè води кон суспензот кој некои - не негирајќи дека Хичкок е мајстор за него - го сметаат за внатрешна форма на спектакл, додека тој, пак, самиот за себе, претставува спектакл. (...) Според општото правило, суспенз-сцените ги сочинуваат привилегираните моменти во еден филм, оние кои остануваат во сеќавањето.

Тогаш дури го креваше прстот нагоре за да ни покаже со кого разговара.

(Еден од офицерите кои останале со нив им раскажувал за тој чудак од старите времиња, кој ни своето сопствено море доволно не си го познавал).

„Но, благодарам Господи“, ќе додадеше, „што сè уште добро гледам; и ти благодарам уште повеќе што ми овозможуваш да разговарам и понатаму со сите оние кои останаа далеку преку границата“.

А и на оние другине, кои останаа да го бранат“.

Најлошите карактерни особини, егоизам, нарцисоизам, љубомора, завист, огорченост спрема другите, тие се како црви кои ја поткопуваат нашата душа, најтемни демони кои ќе ја уништат секоја келија во нашиот систем во кој останало уште малку добрина.

- „Се прашувам како и сите други во кои останала малку човечност, добрина моралност, должност, како светот може мирно да спие по сето ова што му се случува?“

-Кој страда повеќе, тој кој останува?

Тогаш јас останувам тука, ќе страдам ли повеќе?“

Секоја генерација има лажни пророци но и верни слуги, но сите сме свдеоци на реалните настани и нема повеќе криенки со камуфлирани вистини, времето на послужавник ни ги сервира мрачните приказни за гладот, сиромаштијата, за уништувањето на тоа што сами го создадовме, за масакрот од војните, за братоубиството, за смрта, за осакатените војници, за натажените вдовици и мајки, за децата кои останале без родители кои боси, валкани во парталава облека питаат по улиците, транваите и железничките станици и спијат под мостовите.

Но, векот одминува, јас одминувам, еден растурен народ, како жив талисман ќе им ги прераскажува на иднината оние кои останале тука и сега шетаат за да му бидат ситна прав на брегот на морето.

Благодарение на таквиот великодушен гест, јас се почувствував избрана за една од првите, оттука и привилегираните читателки на најновата и засега последна епизода од книжевната серија што толку настојчиво, но и со толку сериозни и автентични причини самиот ја имаш именувано како Балканска сага. Mислам дека нејзиното објавување го следам од самиот почеток, од романот Татковите книги (објавен во 1992 година), кон кој останав и останувам трајно приврзана.

Потоа новата гранична линија ја предизвика Отоманското Царство, кога едни ја задржаа старата вера по цена да го минат Јадранското Море и да заминат во други земји, по цена на создавање неколкувековна граница со предците кои останаа во земјата, и по историскиот отпор, голем дел ја прифатија верата на освојувачот, создавајќи нова граница.

Те читав, се разбира, и пред да ме воведеш во чудниот свет на Татковата библиотека, Твојот интимен еквивалент на онаа митска Вавилонска библиотека на Борхес, но Твоите поранешни книги ги следев повеќе од професионален отколку од читателски интерес.

Бидејќи нашиот читателски интерес целосно се насочува токму кон проблемскиот или провокативен корпус што ваквите стручни книги задолжително го промовираат, авторите што истиот тој корпус него внимателно го истражиле (за да ни го олеснат пристапот до неговата загадочност) како да ги маргинализираме: за нас, тие како да стануваа вторична појава.

На Пол и Доминик, кои останаа мои пријатели, им се доверував за моите книжевни рланови, за мојата балканска сага.

А Кузе, кој остана и без јунчето, дури наредниот ден викаше од својот чардак: - Ебати слободата шо ни ја донесоа Италијанците...

И со мислата пак се враќа на почетокот, се пронижува низ се што помина, а најмногу ја болат болките непреболени, болките недолечливи од кои срцето и е раскинато кога научи за Павле кој останал на Иван Планина.

Уметничките објекти - скаменетите рецидиви кои остануваат на тој пат - никогаш не можат да добијат потполна вредност, да станат цел на нашето интересирање.

Неговите блиски кои останаа во земјата, преобратени од христијанската во муслиманската вера, без да ја доживеат лаицизацијата на која можеа да сметаат нивните блиски заминати во Ататуркова Турција, сталинизмот насилно ги „лаицизира“, ги стори поданици на првата атеистичка држава во светот!

По грчко–италијанската војна која остана без победник, се вративме од Корча во нашата куќа во Поградец.