ДИГИТАЛЕН РЕЧНИК НА МАКЕДОНСКИОТ ЈАЗИК

Тие го штитат читателот од шокот на виртуелниот трансфер.

Тоа се оние елементи коишто обично не се читаат.

Каде се тие точки во денешното општество во коишто соучесништвото не се чита како такво, каде што одлуките не се гледаат исклучиво како политички или аполитички, туку како избор?

Во тренд се новите медиуми, новите технологии, новите и побрзи методи на пренос на информации, демократизација на технолошкиот раскош, диверсификација на пристапите кон дигиталните мрежи, стандардизација на форматот на податоците, умножување на умрежените односи - во тренд е тие предности да го помагаат спроведувањето на новата ера обележана со поголема приватна слобода, зголемена интерперсонална комуникација, ублажен товар да се репрезентира, нови перспективи за проблемот на телото, како и поголем избор за потрошувачкото општество, можности за слободно изразување без исклучоци, а над сè, тие ни овозможуваат брзина.

- Светото писмо, се чувствува, тоа не мора да се чита!

До откривањето на историјата на вистината, според татка, преостануваше да се читаат книгите на сите времиња.

Да, натписот се читаше јасно. Името на мојот предок.

На мал простор од овој роман, благодарение на вешто водените наративни стратегии кои ги користат искуствата на традиционалниот и постмодерниот роман, се покренуваат некои од клучните теми одбрани од корпусот на интересирање на балканскиот човек кому типолошките карактеристики на ликовите и на ситуационите модели по мерката на препознавање му се најблиски, но би било погрешно да се разбере Бунар само како водич за балкански менталитет и да се чита како што се читаат Андиќевите дела за да се разберат причините за балканските судири.

Исто така, ни пружа проза која е површински читлива, „задоволство во текстот“ коешто ни овозможува да ги заобиколиме суштинските прашања: текстот може да се чита како чиста комедија, лингвистички slapstick, „надреализам“, „музика“, итн.

Тука пристигаа и заминуваа, се празнеа и одново се полнеа бродови, донесуваа и однесуваа производи, лични и трговски добра, но и луѓе, судбини, надежи, пораки, усно доверени вести и епистоли забележани со писма кои се читаа, се пишуваа, но и се испраќаа на сите можни страни на морската шир.  Карер го сврте погледот кон разбрануваното море над кое се пластеа сиви облаци.

Го чувствуваше оловниот притисок што беше стежнат над целиот предел, над главата, врз погледот, во душата.

- Ајде да се чита малку, - рече другиот и ја прибра книгата.

Вештината на „поетското“ творење најасно се гледа при создавањето на „лудопесните“ (Irrge-dicht), „коцките“, т.е. carmen labyrintheum, „која воведува во блудоградината и се чита одлево и оддесно, озгора и оздола, напречно, по ширина и должина.

Тогаш реков: „Во ред, менуваме”.

Многу е полесно да се чита кога листот хартија е чист.

Отпрво зборовите можат да се читаат вертикално и хоризонтално четири пати.

Манлинг фали и некои други „параграми“, на пр. палиндромите, анацикличките („раковски“) стихови, речениците што можат да се читаат од двата краја.

Куферите им се везден надуени, а душите пак им се делат на четвртинки: три четвртинки за во родниот крај, една четвртинка за тука.

Доселениците од Македонија во Венеција не ги читаат босанските поети кои пишуваат за потонувањето на градот – чуму да се чита потонувањето, велат, кога ние секиден го живееме тоа, чудо големо, градот потонува, ама ние секогаш сме над вода, мешаме малтер за обнова на старите палати, во малтерот, напати, за курбан, мешаме и по некој спомен од детството, а каде што треба, во обновените ѕидови на операта Феличе, на пример, заѕидуваме и по некоја нашинска песна, да се најде ако затреба, а каква што е непредвидлива иднината, секако и ќе затреба.

Сигурно не сакаше арогантни ликови, а него дури и на чело му се читаше дека е токму таков.

Но неговата неизмерна благодарност често се читаше во блесокот на неговите сини очи.

Таму само ќе помине покрај изгорената црква, која еве цел човечки век се моли со отворен покрив кон небесниот свод, додека камените ѕидови ѝ се раскостуваат од малтерот сосе фреските, а место иконите ѝ се читаат профани графити.

Еве како, според истражувањата на Ајзенк, се распоредуваат одредени политички ставови во однос спрема овие две базични димензии: од книгата демократичност „Психологија посткомунизма“ на Миклош Биро; Београдски круг, 1994, анархизам промискуитет либерализам интернационализам религиозност отфрлување на смртната казна пацифизам патриотизам атеизам радикализам конзерватизам етноцентризам комунизам фанатична религиозност шовинизам милитаризам фашизам тоталитаризам Во книгите на Бодријар речиси по правило (слично БОДРИЈАР како кај Дерида) не постојат никакви предговори, поговори, коментари или „објаснувања“ како тој всушност треба да се чита. 6 Margina #8-9 [1994] | okno.mk

И, иако втората позиција има јасно оправдување, потврда - на крајот, битно е едно дело да биде разбирливо, драмата да може да се игра, а поемата да се чита - арогантниот став на критичарите со кој тие оценуваат дали еден превод е добар или не, од чисто монолингвистичка позиција, повторно укажува на неблагодарното место што го зазема преводот vis-a-vis метатекстот (дело изведено од, или што содржи, веќе постоечки текст), каков што е и литературниот критицизам, сам по себе.

Важна е дури и светлината под која словото е првобитно сочинето; слово сочинето под светилото ноќно не е истото слово ако се чита на светлина од светилото денско.

Само во неговиот центар стоел еден лист кој бил полудогорен, и на кој едвај се читало: Јан Лудвик, ЕНИГМА.

Но уката на чтението бара гласовите да се читаат; ти тоа добро го знаеш, нели?“, рече и благо ме скара со прстот, оти таа ука ја имав потценето.

Како потврда за тоа дека е Грк му е додадено „с“, а без тоа „с“ би се читало Кота, што на грчки значи кокошка.

Јазикот најпосле станува премногу накитен за да може да се чита.

Впрочем никогаш не се чита директно. Знам дека секогаш се чита од шеми и посредувања, значи ни јас не заповедам мене да ме читаат со некакви пренесувања во интуитивни екстази, но барам да се биде повнимателен при посредувањата, покритичен при преведувањата и при заобиколните контексти кои често се мошне оддалечени од моите. 60 Margina #1 [1994] | okno.mk

Таа таму препорачува, за да се разбие досадата при патувањето со воз, да се чита интересна книга, то ест да се читаат сопствените дневници.

Ќе ме препознаеш во гужвата и весело ќе ми мавташ со левата рака, држејќи некој друг со десната... а во твојата насмевка јасно ќе се чита прашањето: „Од каде ли ја познавам... и како ли се викаше?“

Во очите ѝ се читаше и желбата и гладот и сакаше да каже ама не сакаше да ја растажи мајка си, па се нишаше во скутот нејзин и пееше.

И сѐ што се гледа на земјата се гледа и на Левтерија. Се пишува и се чита.

Мистеријата ќе остане додека се пишува и се чита.

Се чита овде жестока критика и на денешната глобализација, како и империјализмот на јазиците.

Затоа и посебно внимание во дијалогот на двајцата интелектуалци му се посветува токму на Фаик Коница: ...нашиот Фаик Коница во битката на европските идеи не го претопил своето балканство во европејство, за тотално расчистување со својот автентичен идентитет (како што ќе го направат тоа многу балкански интелектуалци, како романските на пример, меѓу кои најкарактеристичен е случајот на писателот и филозофот Емил Сиоран, кој си поставил за императив или да пишува на француски како Француз или да се самоубие), туку останува доследен на своето балканство односно на албанскиот идентитет, јазик и литература, бранејќи ги со своето прво име Фаик Коница; но паралелно останува доследен и на своето европејство (што го искажува со совршеното пишување на француски јазик, на кое му се восхитувал Гијом Аполинер...

Се чита опасноста од губење на локалните обележја на малите пред големите култури.

1 Во својот поговор 1 раскажувачкото творештво на Живко Чинго (поговор) стр.138 кон избраните раскази на Чинго, Петар Бошковски, доаѓајќи кон поентата на своето разгледување, го истакнува тој квалитет на прозата на Чинго: „Не знам колку може да важи за општо правило дека литературата треба да се чита на глас, но во случајот на прозата на Чинго таквиот начин на контактирање може да се земе како пример на совпадливост.

Тоа што ја чини пријатна специфичност Набоковата проза, е тоа што таа, не како се читаше, туку како да ја гледавме, што произлегуваше од мизансценската дарба на писателот, сега во драматуршки услови стана главно, а речта на хероите (личностите) добива изразити лексички достоинства, што е таква голема реткост.

„Празна раница не чува граница“, почнаа да се читаат пароли по буките на Кравица, Петерник, Соколот и Добро Поле, изрежани со штиковите на гладните војници од оваа страна на фронтот и се зачестија „мечките“ каде што имаше Германци, а бугарските војници со „дикат“ дигаа сѐ што имаше за јадење од нивните магацини и кујни.

Отруен од егоистични поети и нивните патетични стихови книгите им се облеани со прашини самобендисано се читаат себеси Трујат со песни непотребни и надмено глумат богови на поетски средби здодевни секогаш изнудуваат проливи Проклети силувачи на зборот бесмислени и неинтересни колку ли терор претрпел листот од нарцисоидни убивачи на песни Потрошени се листови тони хартијата претрпела грев и наместо поетски трипови хартијата би служела за огрев

Татко молчеше. Ја гледаше со извесна радост која се читаше и по нејзиното бело, негувано лице.

Ниту се читам, ниту ме читаат. Преку ден скитам, ноќе пловам, Засонувам, сонувам, подлетнувам, Писмото небесно го исчитувам И на тоа писмо се восхитувам, Зашто и за мене нешто пишува

Од 1961 година, кон крајот на август, во овој мал град се одржуваат Струшките вечери на поезијата: на мост на истекот од езерото, каде што се формира Црн Дрим, се читаат песни од поети од светот, таму каде што јагулите-женки го почнуваат своето патување кон Средоземното Море потоа кон Саргасовото Море, кога се ближи времето на затворање на животниот циклус.

Сѐ што се случува во селото: добро или лошо, се случува на него: преку него врват и свадби и свадбари, и погреби и музики, и арамии и војски, по него во селото доаѓа една власт а си заминува друга, по него се испраќаат и пречекуваат луѓето за војници, печалбарите по светот; на него седнуваат старци и старици да се топлат на сонцето, на него везилките од селото се собираат да везат и пеат; на него се читаат наредбите на власта, по него се тркалаат бочви за да киснат во езерото; крај него се садат муренкови стебла за сенки; на него говедарот го собира добитокот за пасење; којшто ќе дојде од градот или околните места да купува и продава, на него купува и продава; тесните сокаци: одат кај ќе им текне; се кршат, се извиваат, се провираат меѓу куќите, кружат и пак одново се враќаат и излегуваат на широкиот пат крај езерото; по отпадоците што се фрлаат на нив, се знае која куќа што готви за јадење која што заклала; која бара заскитан добиток или деца, во која се веселат, а во која водат војна; по тие сокачиња, ако си невнимателен, можеш да се чукнеш во столче, во синија, во каца, во кош, во тезгере, да се слизнеш на лушпа од тиква, од лубеница, од лепешка; да цапнеш во бразда што одненадеж ти излегла, да се сретнеш со натоварено добиче со кое не ќе можеш да се разминеш; да ти лавне одненадеж од некоја порта куче, да те запраша некој кој си и кај одиш, да те викне некој што започнал сам во дворот да пие; низ нив и зиме и лете струјка ветер од езерото и шишти како низ тутурка, како низ оџак; галеб кога ќе се најде во нив, креска како да се загубил; боите на куќите: сината: луѓе вљубени во езерото, во мирнотијата, во спокојот; мудри, темелити, неизбрзливи во ништо, сигурни во она што го прават и говорат, верни на она што го преземаат или ќе го наумат; добри, предобри, душицата како на дланка да им се гледа; засакаат ли нешто - се врзуваат за него трајно и за век, како што се врзуваат земјата и историјата; зелената: скитници; непостојани во сѐ: во потфатите, во работата, во мислите, во духот, во зборот; она што го започнале денеска да го кажуваат, ќе го завршат вечер, утре, или никогаш; не држат многу за ред, за збор: зборуваат за работи што не им се доволно јасни, одговараат на прашања пред убаво да размислат, решаваат пред да бидат наполно сигурни; слобода и ширина имаат во сè; жените со рулче на раце или на босици седат на прагот; децата им мочаат кај им е ќеф, седат на прагот или скитаат по сокаци; очите им играат како во масло.

Внатре кориците на часописот вметнати се 15 огласи, од кои три се повторуваат два пати. Едниот од тие три дуплирани огласи е тест- огласот.

Читателот не знае дека во телото на ламбата се наоѓаат две мали камери.

Бев восхитен, бидејќи всушност ништо не работеше како што треба.

Перцето ја кинеше хартијата на ситни ленти и распрскуваше мастило насекаде по излогот и рекламата, која и покрај тоа и понатаму можеше да се чита.

Во тивката соба слушнав два звука, еден висок и еден длабок.

Едната камера ја снима статијата што се чита, а другата го снима погледот на испитаникот, т.е. каде му е насочено вниманието.

А ти се читаат лаги во очите, затоа го криеш погледот и ја наведнуваш главата.

И никогаш нема да разберам како си дозволи да го направиш тоа, ноншалантно како исцеден лимон ја отфрли љубовта, поради своите себични потреби или од чиста пакост и злоба.

Се слуша и се чита – само нејзиното име.

Строго контролирани мисли и чувства , перверзно се нижат, се кријат во стихозбирка, се креираат, потоа пред публика повторно контролирана и пробарана се читаат, се сервираат.

Зарем не беше запишано на паноата тоа што сакаа да ни се порача, во списоците за убиените свештеници и верници, па сега мораат и гласно да се читаат овие имиња, да се коментираат нивните дела, со различна интонација на гласот, во зависност вината.

Жената зборуваше со притаен глас, а во лицето се читаше немир.

Се чита и се предава.

Потоа погледна во мене. Во очите ѝ се читаше возбуда, а мене ми се чинеше дека од нив наеднаш искрат барем илјада прашања.