ДИГИТАЛЕН РЕЧНИК НА МАКЕДОНСКИОТ ЈАЗИК

А она за што треба да преговара - се фаќа Мертен за рачката на еврејската канцеларија местејќи ја срдечната, како што ја нарекува меѓу блиските, „филосемитска“ насмевка на лицето и молскавично рекапитулирајќи почна таа сабота на 11 јули 1942 на Плоштадот на слободата, во близината на пристаништето каде што од утринските часови се собраа над 9000 полнолетни мажи Евреи, а како часовите врвеа и еден сѐ поброен куп љубопитници, обични граѓани од сите возрасти, дами и госпоѓици и војници на отпуст, без задолжение во конкретниот зафат на кој тие 9000 души со часови, најнапред беа попишани, а потоа, терани да прават салта, да изведуваат глупави гиманстички вежби на врелото сонце, без заштита на главите, со бројни онесвестувања што на крајот го расипа првичниот весел впечаток и во присутните почна да создава непријатност и отпор...

Сонувачот, след чудните механизми на сонот, чувствува како го облева задоволство.  Макс Мертен фрла поглед на календарот и констатира дека е 13 октомври 1942, па помислува дали баксузниот датум е добар за ефикасно отплеткување на крупниот јазол, пред три месеци врзан околу вратот на еврејската заедница.

— Сега по него, момчиња, — си ја даде бимбашијата наредбата на јузбашиите и мулазимите и овие му се зашија за врат на Толета.

Навистина, при секое среќавање со него паѓаше понекој од аскерите, по некој се рануваше, но тие беа толку многу што на секој Толев четник броеја по цела стотица, та бимбашијата не се плашеше оти Толе ќе ги истепа сите.

Тој пак и видел однекаде, отрчал со секирата — по врат на еден два брава, и кутнал на место. Му се загнале овчарите да го тепаат ама тој јунак, му а навртил секирата, та и еден од овчарите кутнал наместо и еве ти беља на целото село.

А јажето завиткај му го на вратот на Белуш. Убаво, да не го загуби.

На Волчарот не му било тешко за кусо време да ги склопи своите железни раце околу вратот на волкот и да ја заврши борбата.

Националното е еден вид политички камен кој на сила му се става околу вратот на човекот расположен да лета; со него се задржува човекот да остане во своето село, до својот нужник, да не отиде во светот, да не види дека постојат многу и различни светови.

Или се случило на туѓ врат да видите сличен на нејзиниот гердан, или, што е уште поразумно, дозволете да заклучиме дека вам само ви се причинило оти ја имате видено истата скапоценост на вратот на секретарката на другарот Ѓурчин.

Голи биле ритчињата, можеле да се доголат и планините - утре ни беговите не ќе најдат дрво да обесат осуденик, ни копуците ќе најдат гранка да му го скршат вратот на бегот.

Со чувство на вина што не се простува, ноќта се распаѓала на резенки и претставувала уште само сенка на ридови и на ритчиња, премногу косопасни и соголени од чифлигџии и селски копуци за да минат запрегите низ шума или да се присокријат негде призраците на Самоиловата коњица, или на Крум или на Душан, или на кој и да е војувач на ова парче земја чиј народец го проретчувал кој како ќе стаса, најпосле врз неговата тиква да се струполи и топузот на Бајазитовите потомци, тој топуз да ги потурчува каменот, земјата и човекот со тапија потпишана одлево надесно и да граба од 'ржена слама машки деца - подоцна под сабјата на младите јаничари да дојде понекогаш родниот брат или татко, ни колачот ни закланиот да не знаат дека крвта пролеала своја крв.

Обесувајќи се на силниот врат на Томо му го дари најсочниот бакнеж за тој ден.

Но, штом Томо ќе исчезнеше од видокругот, своите остри отровни заби ги зариваше во вратот на Рада.

Се спружи во ладнината и во сеќавањето остана само белината на плочите, издолжениот врат на камилата и кротката влага во нејасните очи, палмата, трома и висока, а под неа камената зграда, исушена од врелиот здив на тропикот.

Глигор ги забрза чекорите. Другиот подзастана изненаден и загледан во јакиот врат на Глигора. Потоа се изгуби во мешаницата.

И тогаш низ телото на младата жена поминале трпки, а нејзините молежливи очи упатиле поглед што го зборувал истото што би го кажале и подадените раце.

Ѕидот пораснал уште повеќе, па младата жена продолжила: „Збогум, раце мои малечки, што се пружавте низ телото, вие веќе нема да приготвувате храна, ниту волна ќе предете, ниту пак ќе се составувате околу вратот на саканиот.

Онака џуџест по раст, изобличен од омраза, тој со едната рака го стегаше вратот на микрофонот, додека со другата, огромна шака на крајот од долгата тенка рака, гребеше заканувачки високо во воздухот.

На главната врата од ресторанот таа застана за миг, му ги стави двете раце на вратот на Љубо, се поткрена на прстите како да сака да го бакне, но со ситните прстиња му ја намести јаката на сакото, шепотејќи му: „Изигруваш мангуп, куре едно.”

Тој не си ја крши главата со таквите марифети на Родна, не го засегаат ни издолжувањето на вратовите на неговите синови, туку што веќе нема сон во неговите очи кога веќе нема сон сигурно е и време да се станува.

Три пати подолги ми пораснаа прстите три пати посилно стегнав со забите се наведнав и го префатив вратот на твоите камењари за да те бацам.

— Туа де, дури и вратот на Илка му го виде ти! — ја брецна Стојна Цулева. — Ете, тоа ти се вели стар мерак.

Стрина Маловица се понамршти и кога виде манџи со расол, со јајца, па кога Доста ѝ рече оти и лимун ќе ѝ нацеди на супата, просто го искриви вратот на страна и се насмеа „подмустаќ“.

Еве вака (арамијата ја стави својата рака на вратот на Пецета покажувајќи) – крк!

Малечката Пелагија ги има свиено своите малечки раченца околу вратот на мајка си, само очињата ѝ се свртени на кај жолтокафеавиот Мурџо, кој, врти со опашката како со кадела, ги шета очите лево и десно, повеќе нагоре, како да се во некој нем разговор со очињата на Малечката Пелагија.

Презимето Мурџови беше доволно да ги потсети луѓето на една крупна старичка по име Петра која ги предупредила да не обрнуваат внимание на болвите што ќе ги сполазат оти не биле толку опасни како вошките па мораа да признаат дека побегнале на врат на нос без да си ја завршат работата.

Од време на време Пела спретува, сака да се откачи од вратот на мајка си, сака да се слизне долу на калдрмата и да чекори крај Мурџо, со едното раче во раката на мајка си, а со другото - за жолтата грива на Мурџо.