ДИГИТАЛЕН РЕЧНИК НА МАКЕДОНСКИОТ ЈАЗИК

Не можевме да го заборавиме денот кога брат ми партиец пресуди, а татко ми се согласи козата да се вика Сталинка, макар што тој си остануваше верен на определбата да се ослободуваме од имиња на војсководци, светци, ослободители, да бараме имиња меѓу цветовите, природата.

Ги слушаше речиси безгласните коментари, или така му се чинеше дека не е далеку денот кога градот ќе го завладеат козарите со нивните кози, дека не е далеку денот на белата, козја контрареволуција, кога неговата фотелја може да ја заземе козарот со титовка од козја кожа.

Тоа го видов по два дена кога морав по секој начин да одам до едната од двете маказаречки продавници, да купам една кутија цигари.

Таму ѝ е подобро. Разведрена е и полесно ѝ е од оној ден кога чичко Петре ја зарадува со веста за учителот.

Единствено што се надевам е дека нема да дојде денот кога луѓето ќе престанат да зборат и наместо говор ќе ги користат само рацете на тастатура кои ќе станат извежбани како на секретарката у суд, а пола Македонија да носи тегли наочари тројка од што ќе си ги истера очите пред своето Пи-Си.

„Детето ми израсна! Детето се измени!“ - си мислеше дедо Димо гледајќи го, и радостен што внук му узрева, станува човек, и тажен што одминаа деновите кога крај себе гледаше весело, пргаво дете.

Секој ден кога ќе се пушташе од школо Бошко поминуваше откај весникарот на ќошето и го земаше весникот за татка си.

И покрај сите вакви збунувачки размисли, за нас смртта не е веќе она што претставувала за татко ми оној ден кога го пронашол својот помал брат во сенката на една од крушите кај Желкин рид потпрен со грбот на стеблото на престарената круша и со матарка вода во раката.

Стариот велеше дека имал впечаток оти неговиот помал брат си заминал од овој живот без да е свесен за тоа.

Еден друг ден кога татко ми си дојде на ручек, видов како носи под мишката една необична книга, и откако се помисли каде да ја стави, ја отвори вратата од шкафот и ја остави таму.

По нивното запознавање јас никогаш не зборував со Сара за брат ми, ниту со брат ми за Сара; само чувствував колку исчекуваа да дојде среда, денот кога нашите врсници се собираа во салонот на Берта, а Зигмунд и Сара остануваа уште долго во нејзината соба, и јас останував покрај нив, како сведок на она што го премолчуваа, и кога знаевме дека собирот во салонот на Берта привршува, тој, таа и јас се качувавме на горниот спрат, се поздравувавме со гостите, го слушавме благиот прекор на Берта што не сме ги удостоиле со своето присуство. …

Сѐ поретко ја гледав Клара. Таа повеќе не доаѓаше во болницата, ретко ја посетуваше Сара, кога доаѓаше кај мене мајка ми секогаш наоѓаше некој неубав збор за неа, и таа не се чувствуваше добредојдена.

За првиот приватен театар во Бугарија „Ла Страда“, формиран уште пред петнаесетина години, се сетив деновиве кога во дневниот печат прочитав дека има иницијатива за формирање на два приватни театри во нашава Македонија.

Има денови кога луѓето околу тебе, оние што можеш да ги видиш, да ги перципираш, се обременети со иста мисла.

Замислете си, во тие јануарски денови кога Брехт барал да се прикажува претставата, властите да го исклучиле греењето, како на сцената,така и во салонот каде што била публиката.

Се сетил на дните кога бил млад, кога се грабале за него и девојките со мираз.

Без објаснување во себе и за себе, темен и тромав, неприродно наведнат над живото петно во мантија, со претчувства барал да ја прочита вистината од челото на заспаниот, најпосле, навистина, куќата горела, некој пуштил од дланка пламната птица врз 'ржениот покрив, Гавруш Пребонд или попот Панделиј Каламарис, и тој станал бескуќник; спиел во тесниот дом на шурата Адам Лесновец, јадел негови компири, благословувал на софра со негово вино и осамен бил: не му треба жена, топло месо под ленена кошула и подвижни мали дињи под кожата на градите, му треба мајка на двете негови деца.

Никаков господ не создал толку птици колку што се над петмината оживеани и никаков господ не го качил толку високо вчера обесениот Јаков Иконописец - ги шири рацете, лета, на светов му се нужни нови светци, а тој е светец од оној ден кога во песокот на рекичката Давидица ја закопал мртвата глава на сиротинскиот доброчинител Селџик-бег што ја симнал од кол пред Али-беговата воденица во која еден Ариф Исмаил од Анадол може да сомеле и жито и камен.

таму се и убиените Јане Крстин и Пеце Дановски, обајцата синооки и високи меѓу дрвја, загинале, биле закопани, станале да докажат дека никогаш не биле покосени од пушка: таму е и Круме Арсов со црвено брадиче и во светечка одежда, пиел крушова ракија и горел, се родил од пепел да нѐ најде и да ни каже со каква љубов човекот може да го освои светов, тој или Неделко Шијак, или обајцата со кренати раце кон млечниот поток на ѕвездите.

МЛАДИЧОТ: Од оној ден кога ме симнаа комитите од дрво во чии гранки ме скри мајка ми за да ме спаси од колењето.

Тоа утро ридот зарумени од изгрејсонцето, и најавуваше убав ден, ден над деновите, ден кога се роди тоа мало суштество, дар од боговите дар од природата мајка...

Од денот кога еден сѐ уште ѝ ја пиеше крвта на другарка ми, друг полека ѝ се вовлекуваше под кожа, со крајна дестинација... е, таму каде што почнуваат нозете да растат, под здолништето.

Има уште многу други јадења кои се припремаат на оган од лепешки, а самите лепешки, пак, почнуваат да ги собираат, на одредено место во дворовите, уште од првиот ден кога, напролет, пред Благовец, ќе ги истераат гојдата на пасење во ливадите.

Тоа го прави повеќе од десетина години, од истиот час и ден кога се врати од Света Гора.

Тоа беше истиот ден кога и Јоже сврши работа, така што главната панихида пак беше за него, а Гоцета само попатно ќе го споменевме. Речиси како денес.

Се колнев дека ќе издржам, дека ќе го дочекам денот кога ќе доаѓаат во замелушена глутница да бараат покајнички и со муцки на уловени јазовци прошка. Од него. И од мене.

Таму во свеста се вкочанува времето на оној ден кога се оставил домот: со тој миг во сеќавањето непроменливи се луѓето што останале во селото, настаните врзани за нив и тој самиот меѓу тие луѓе и тие настани, божем из'ртел од себе и пошол да бара нешто што немал дотогаш.

Вчера, денес и утре, се трите денови кога во мене умре сѐ.

Уште од првиот ден кога дојде го нави и му го врати животот.

Најпосле дојде денот кога требаше конечно да се почне со работа!

Биди ми ден кога е ноќ за да сум среќна во него... биди ми сон кога сум будна за да ми бидеш реалност... биди ми збор кога животот ми тежи... допир за да те чувствувам мисла за да не заборавиш една случајност...

Имаше денови кога веруваше во него, и денови кога не веруваше.

„Па, изгледа дека јас подобро дознавам отколку ти, драги? Кажи ми, што мислеше за мене пред оној ден кога ти ја дадов пораката?“

Изгледаше дека не постои час од денот кога таа не маршира помеѓу коритото и жицата за сушење алишта, наизменично полнејќи ја устата со штипки и пеејќи од срце страсни песни.

— Влезе тој натемаго во ниј, ќе а пустат куќата, — рече Стојо еден ден кога пак се повторија кавгите меѓу Митра и Доста и се обиде некако со притисок да ја замазни кавгата.

Доста ја вложуваше сета сила и умеење што поарно да ги „исправи на нозе“ и со голема нетрпеливост чекаше да дојде и оној ден кога нејзините мечтаења ќе се збиднат, кога ќе ја види Нешка мома, Толето ерген и уште понатаму — Нешка невеста, а Толето зет крај млада невеста.

Ние тогаш велевме дека ќе дојде денот кога пролетерите од сите земји ќе се соединат и сите во светот ќе имаат облека и предмети какви што имаше само во каталогот на Ла Ринашенте.

И, најпосле, така подготвена, со својата бунда која одамна не ја беше облекла, уште од денот кога скришум ја носеше во малото сопче на киното во кое, еден период, беше продавачка на билети, во времето кога на семејството му се закануваше глад.

И војна во оној априлски ден кога се увери дека поднаредникот сепак имал веѓи над слепите очи.

Неговата маѓепсаност од надареноста на мајка ми, особено во кулинарските вештини, ја имам забележано од поодамна, всушност од оној ден кога по конзумирањето на убавото парче од Пасхата што ја беше приготвил татко ми за Воскресение, Лев Петрович очигледно задоволен од вкусот на празничниот колач изјави дека некогаш некој ако предложи да се постави или да се изнесе на пиедестал она што е најполезно и остварува највредни резултати во секидневието, тој без двоумење ќе се заложи тоа да бидат рацете на жената што умеат да создадат толку многу вкусни јастија наспроти трапавите и секогаш лошо приучени мажи кои на животот и не му прикажале ништо друго покрај она нивно необмислено незадоволство што неконтролирано го истураат насекаде околу себе.

Има денови кога испловувам на незнајни крајбрежја. Пленета и вознемирена.

И готвачот во почетокот со стап седеше в рака: штом ќе го забележеше Џеки дека се врти крај кујната, уште од далеку му го фрлаше, па кога ќе го запнеше, Џеки долго квичеше колнејќи си го денот кога дошол овде.

„Или јас тебе ќе те убијам, или сама ќе се убијам“, му рече еден ден кога Полин наполу го отфрли лебот и другите јадења и започна да ја засмрдува куќата приготвувајќи јадења од разни растенија што така диво растеа во природата: штавеј, блостурци, див спанаќ, лобода, ардукли, киселачка, разјан, зајачко зелје, шумска салата, мајорок, чубрица, дрезга, мечкино грозје, рајчица, шафран, жолта месечина, пиперица, горчица, див лук, брашнарка, граорка, гомбел и др.

Еден ден кога кравата се телеше со мака и кога ветеринарот Скрез и Цанулица ги немаше долго да излезат од ќералот, Цанул се довлечка до прозорчето од ќералот, и кога ги виде истркалани во сеното, му удри крвта в глава, ја грабна вилата и влета внатре кршејќи ја вратата и забодувајќи ја вилата во бутината од Скрез.

И освети ме, Боже да знам за денот кога ќе ми се вратат чедата големи од бојот и чедата мали од туѓо...

А има денови кога од облаците со денови и без престан се цеди дождец.

Еден од оние денови кога бевме под власт на тетка Ана, наминуваа до кај нас чичо и Борче, го зедоа нашиот автомобил што неупотребуван стоеше пред зградата, зашто чичо постојано нема што да вози: сите автомобили ги купува настаро и сѐ нешто ги поправа и преправа, а постојано оди пеш.

Никогаш не му дадов знак дека е во мене и дури по оној несреќен ден кога ме расипа агрономот во изораната нива и додека бев во болница во Сомбор тој се појави и јавно ми призна дека мене ме гледа како замена за својата спалена невеста независно што ми се има случено.

И тој забележа, нормално дека ќе забележи.

Како оној ден кога заборавив да ги отстранам трагите од моето истражување, па ја оставив средната фиока на брат ми растурена.