ДИГИТАЛЕН РЕЧНИК НА МАКЕДОНСКИОТ ЈАЗИК

После воведот, а пред изложувањето на корпусот интервјуа, даден е кус преглед на македонската регулатива за работните спорови, од сите [материјално-правни и процесно-правни] закони кои ја тангираат оваа проблематика.

Работодавачот е должен да поднесе пријава/одјава [образец М1/М2] за работникот во задолжително социјално осигурување [пензиско и инвалидско, здравствено и осигурување во случај на невработеност], во согласност со посебните прописи – во АВРМ, по електронски пат или непосредно во Агенцијата, пред работникот да стапи на работа.

Тука би било умесно да се даде и една критика кон законодавецот, за носењето трговски закони кои им даваат можност на основачите на вакви друштва да водат селективна политика кон одредени сестрински фирми , а кои функционираат во рамките на иста дејност; а, згора на сè, е и можноста што им се дава да применуваат различни аршини за вработените во склоп на „групациите“ и да ја избегнуваат мож- носта за прераспределување во матичната компанија-основач, откако одредено поврзано друштво5 (а не „подружница“!),6 кое е основано од неа, ќе биде затворено.

Од случајот на работникот Лозановски може да согледаме како една стриктно централизирана политика во одредена компанија, која се јавува како основач на помало друштво,4 а за кое не покажува некој сериозен долгорочен интерес, може да делува на штета по работните места на голем број работници – кои совесно и најодговорно си ја извршуваат работата.

Заверена фотокопија од пријавата му се врачува на работникот, во рок од три дена од денот на стапувањето на работа...

Имено, кај нас постојат недозволиви случаи на секоегодишно, па дури и полугодишно или квартално, менување на носечките закони кои треба да се „столбови“ на оваа мошне сензитивна егзистенцијална област, и тоа по неколку пати; а, од друга страна, не тече паралелен процес на редигирање и изготвување на официјални пречистени законски текстови на законите кои се рогирани [изменети и/или дополнети] и по повеќе од десетина- петнаесет пати!

4.  Иако платата на работникот за работа со полно работно вре- ме не може да биде пониска од најниската плата утврдена според закон и колективен договор (чл. 107, ЗРО) – до денес [јуни 2011] во РМ не е донесен таков закон кој ја регулира материјата за т.н. „минималец“ односно најниска плата, а оваа материја не е регули- рана ниту со Општиот колективен договор за стопанството на РМ (10.VII.2009) – туку тоа е оставено да се стори со колективните договори на ниво на дејностите (в. чл. 17, ОКДС). 5.  Полното работно време не смее да биде подолго од 40 часа неделно, а работната недела, по правило, трае пет работни дена (чл. 116, ст.1-2, ЗРО).

Ќе пронајдев некој закон кој според мене не беше фер и едноставно ќе го прекршев. ?

Освен оние закони кои директно ги тангираат работничките права, ќе бидат обработени и останатите закони кои во себе влучуваат одредби значајни за остварувањето на правата од работен однос.

Нејасно и неразумно е зошто за работниците кои работат во државните органи и институции, при нивна административна реорганизација, не важат одредбите од чл. 68-а, ако се знае дека ЗРО е фундаментален закон кој важи за сите работници во Република Македонија, без разлика дали работат во приватниот или државниот сектор.

Дополнително му се заблагодаруваме и на Здравко Савески, за неговиот придонес при анализата на законите кои содржат одредби за штрајк, без кој дел оваа студија немаше да биде потполна целина. Од авторите

Во периодот 2010-2014 година преку законите кои претходно не беа анализирани во студијата дојде до следните две поважни намалувања на правата на работниците во однос на остварувањето на правото на штрајк: прво, на припадниците на судската полиција им беше наметната обврска да штрајкуваат на начин на кој, меѓу другото, нема да се нарушува редовното извршување на работата, а со што фактички дојде до негирање на нивното право на штрајк и, второ, во основните и средните училишта директорите беа овластени, за време на штрајкот, да обезбедат замена на вработените кои штрајкуваат.

За да можеме да ја подобриме позицијата на работничката класа и аналогно на тоа да обезбедиме носење на позитивно - правни прописи кои ќе го штитат работникот, мора да создадеме клима во која законите кои му даваат привилегија на трудот ќе бидат почитувани!

Со измените и дополнувањата на овој закон кои во најголем дел беа од процедурално-појаснувачки карактер дојде до дефинирање на статусот на јавниот службеник врз основа на работата која ја извршува, како и начинот и условите при пополнување на работно место, дополнително се допрецизираа некои аспекти од дисциплинската постапка, се воведоа одредби со кои се регуира заштитата на правата од работен однос пред надлежен орган во јавното претпријатије, а беа утврдени и случаите во кои може да дојде до престанок на работниот однос.

Токму затоа, со право можеме да заклучиме дека правата на работниците се наоѓаат помеѓу чеканот и наковалната, постојано на удар од ниските плати кои не секогаш ги добиваат, прекувремената (неплатена) работа, небезбедните работни места, прекарната работа, замолчените синдикати и слепите институции, а законите кои треба да се подлогата на која тие стојат и која треба да го спречи ваквиот удар, воопшто не го прави тоа, туку напротив со многубројните измени на легислативата само го олеснува понатамошното обезвреднување на трудот на работникот, кој се претвори во обично средство во работниот процес.

Уметноста за Дишан е тајна која треба да се подели и да се прати како порака меѓу заговорниците.

Единствените закони кои го интересираат се законите на отстапка кои се однесуваат само на еден случај, во само една можност.

Нареди трговецот да му го приведат под стража, сепак, поради царскиот милостив закон кој на Евреите им дозволуваше да се вработат дури и во дворската администација, реши да го дочека со насмевка.

Не постои закон кој повторно ќе ти го врати назад.

Имено, во царството постоеше закон кој ги обврзуваше сите спахии, зависно од имотот, да спремат војници и да ги испратат во царската војска, која, таа есен, презеде, којзнае по кој пат, поход на Маџарско.

Од друга страна, законите кои не можеа да се спроведат имаа слабо влијание врз креирањето на морални ставови.

Еден од проблемите на дистрибуцијата што би ја контролирала државата би бил и тој што би можело да изгледа дека наркоманијата има официјално одобрување.

Значи гледаме дека ниедно множество закони кои се изведени на едно ниво не можат да служат како крајни арбитри за она што ја образува реалноста на друго ниво на опсервација и контрола.

Нивната безгрижност се косеше со строгиот закон кој ѝ се додворуваше на Европската Унија толерирајќи ги само оригиналите, кои чинеа четвртина од просечната плата на македонскиот работник.

И јас се насмеав на прекрасните закони кои жртвите на злоставување не ги згрижуваа, на многубројните организации кои пријавувањето на злоставувањето манично го стимулираа, на лекарот со витамините за кого се прашував дали некогаш ја слушнал оваа причина.

Можеби тоа беше реализмот на однапред јасните последици од кршењето на закони кои со својата неефикасност како да сакаа и да заслепат и да испровоцираат бунтување.

Ќе бидат анализирани две категории закони: матичните закони што се однесуваат на работничките права и оние закони кои примарно обработуваат друга проблематика, но сепак вклучуваат одредби кои ги засегаат работничките права.

Разбирливо, нивните права на подолг рок се регулирани преку други закони кои важат за сите вработени.

Одредбите на овој закон кои се однесуваат на постапката за мирно решавање на работните спорови почнаа да се применуваат од 1 јануари 2008.

За крај, Движењето за социјална правда – Ленка сака да ѝ се заблагодари на Фондацијата „Роза Луксембург“ за финансиската поддршка која овозможи оваа студија да биде напишана и објавена. Ѝ се заблагодаруваме и на Лилјана Ковачевска за логистичката поддршка околу наоѓањето на повеќе потешко достапни закони кои беа анализирани во оваа студија.

22.  До денес (март 2010) не е донесен закон кој ја регулира материјата за т.н. „најниска плата“, а оваа материја не е регулирана ниту со Општиот колективен договор за 32 која гарантираше исплата на плати и тогаш кога средствата за лични доходи и заедничка потрошувачка на организацијата и средствата од резервите не се доволни за целосно измирување на загарантираниот личен доход – и тоа преку користење на позајмица од фондот за заеднички резерви на општината, Републичкиот фонд за заеднички резерви, општинскиот и републичкиот буџет (чл. 35, ЗРО/90) – при што исплатата, по барање на работодавецот, ја вршеше тогашната Служба за општествено- книговодствени работи, денес позната како Управа за јавни приходи; б) во 1995 беше укината одредбата дека платите се исплаќаат најдоцна до 15-ти следниот месец (чл. 1, ЗИДЗРО/95).

Со еден исклучок, имено дека и за нив ќе важи одредбата од законот која ја регулира платата по работник која претставува основица за пресметување на даноците и придонесите од плата (чл. 1, ЗИППРМ/93).

Може лесно да се стекне впечаток дека пред појавата на капиталистичкото општество и неговиот концепт за сопственост постоеле закони кои подобро ги третирале животните. Маргина 34 13

Но едновремено постави темели за воспоставување закон кој го повикува на одговорност субјектот во однос на природата.

Во идеални услови, јавните простори треба да бидат простори на демократија, простори што ќе промовираат (а не само толерираат) различни активности и идентитети.

Наместо тоа, тие се прегазени од државна конрола (преку надзор и закони кои го ограничуваат пристапот) како и од трговијата и конзумеризмот.

Заедниците, како што нè потсетува Грос, се формираат не само преку идентификација и генерирање на заеднички интереси, потреби и вредности, и воспоставување на универзални закони кои истите ги прават задолжителни и ги спроведуваат, туку и (а можеби и уште повеќе) „преку остатоците што тие ги исфрлаат, бројките што ги одбиваат, условите кои ги сметаат за невозможни за 22 Helene Pellerin, “Borders, migration and economic integration: towards a new political economy of borders,” in Global Surveillance and Policing: Borders, Security, Identity, ed. Elia Zureik and Mark. B. Salter (Cullompton: Willan, 2005), 55. 26 асимилирање, кои се обидуваат да ги жртвуваат, оцрнат и протераат“.

Ги слушав законите кои се постари од вашите кои ги заповедате денес: го закопав синот на мојата мајка и посрамотено ли е моето име поради тоа?

119 Каква беше политиката на Соединетите Американски Држави спрема Југославија во почетокот на 1944 година се гледа од телеграмата испратена од К. Фотиќ до Божидар Пуриќ на 11. III 1944 година, во која вели: „Американските офицери кои биле кај Дража носат прекрасни извештаи за Дража.

Пред војната се јавува како заштитник и иницијатор на закони кои се однесуваат на заштита на американската работничка класа.

За таквите “прекршители“ имало закон кој предвидувал до три години темничен затвор.