ДИГИТАЛЕН РЕЧНИК НА МАКЕДОНСКИОТ ЈАЗИК

Откога окото ќе ја завржи својата работа, двете раце потоа многу малку или незначително треба да сработат.

Сѐ што моите очи ќе здогледаа се претвораше во нешто заканувачко: калта, дамките, изгорениците, а ако не во такво нешто, тогаш во играчки од непоправливи метални делови.

Мислев, ако погледнам во директорот од очите ќе ми ги прочита имињата на Анче, Ташко, Влатко, Дејко, Љупчо - и другите што ги знаев.

„Јас одговарам за тоа што го напишав“, реков гледајќи низ прозорецот.

Западнав во голема неволја.

Птиците преселници често ги фаќа дремка, па дури отпосле ќе разберат дека градот станал арамиско гнездо – што окото ќе види, раката ќе дрпне.

Во такви моменти не сакаше никој да му влегува во ателјето, па и жена му, а и кога ќ е влезеше тој само мигум и само со крајчето на окото ќе фрлеше поглед натаму, без најмал напор ниту пак желба да го препознае онега што влегол; а не пак да му прозбори или да му отпоздрави.  Но овојпат, спротивно на нејзиниот навик, упадна жена му среде разгорениот оган на неговата творечка работа, И без да му остави и миг за да се сврти кон неа, прозборе со глас што одвај ѝ излезе од грлото: „На Нако му се слошило!”.

Свесен дека го бие глас на слаб или никаков педагог (сега измислија и нов збор - методичар), Гого не му се мешаше многу во учењето на синот што му беше пошол по стапалките, освен што со едното око ќе ѕирнеше во неговиот блок - да види до каде е.

Чекај, чекај, му реков јас, а Крмакот истовремено му срика: Море ќе гледаш и ѕрцки од очите ќе ти потечат.

Оној кој не знае најпрвин да го отстрани пајакот што демне над словото, тој само оддалеку чита и не разбира; само оној што ќе ја отстрани пајажината од пред очите ќе го види словото како видение, откровение и ќе разбере, оти ќе ги чита не само зборовите, туку и гласовите, боите нивни, белините меѓу нив и редовите.

Јас го молев да слезе, оти секој миг можеше да наиде експресот, но тој велеше: „Не грижи се Луцијо, јас правам чуда; ќе го сопрам возот со поглед, со еден блесок на очите ќе го сопрам; сум сопирал јас и поголеми нешта во животот, Луцијо!

До последниот здив, до последното затворање на очите ќе ме мачи тоа прашање.

Останував со впечаток дека таа се плаши оти сакам да ја вратам во некој сокак од кој веќе беше излегла.

Кога ќе ѝ ги спомнев на Таша приказниве што ги имав слушнато за војникот и белиот коњ таа ниту ќе потврдеше, ниту ќе одречеше. Само очите ќе ѝ потемнеа. Ќе одмавнеше и со раката.

На која око ќе фрли, ако не го сака, носот да ѝ падне!

- Пепел? А јас тебе очите ќе ти ги наполнам со млеко. Да разбереш со кого имаш работа.

Ќе светиш со очите. Јас сакам да го видам твојот сјај. Ѕвезди во очите ќе ти подарам.

Каде и да свртиш поглед, очи ќе ти бодат урнатини што ги остави граѓанската, но и куќи на распаѓање на чии порти висат катанци, што ги обесиле сопствениците кои од патот на големата измама никогаш не се вратиле дома.

Кога ќе ни се сретнеа погледите, моите зеници се вовираа во неговите зеници и одеа понатаму, отаде; неговите зеници се вовираа зад моите зеници, и така зад телата баравме и наоѓавме нешто топло и меко, она што некои го нарекуваат душа.

Кога неговите очи ќе се загледаа во моите, и моите во неговите, неговиот поглед не паѓаше надолу, по мојот врат, по моите гради, кон моето меѓуножје, ниту пак мојот поглед паѓаше по неговиот врат, по неговите гради и подолу.

По лицето ќе ме полееше светлина, а врелата плетенка во очите ќе се расплетеше и ќе исчезнеше во собата.

Паричката спокојно, без да ја погледне, Кијмет ја клаваше во џебот на ветвата дреа, слична на долама, висната до под глезните, сетне со умилна благодарност во очите ќе се лизнеше покрај Безистенот, покрај фурната на Боро Калешката, па прудолу покрај берберницата на Ставре и Цветково меанче, низ Еврејското маало за да исчезне во сенките на дворот на црквата Св.Богородица.

Ползата за народот од научното работење на нашата интелигенција ќе се види од тоа што нашиот народ сам со свои очи ќе може да погледне на себе и на другите народи, ќе ги изучи своите и туѓите достоинства и недостатоци.

Оти повеќе не ни требаат засрамени, со наведнати глави, без потреба да викнат, да кажат, да заиграат од што очите ќе ти се наполнат, душата ќе ти се заслади.

Туку и нему в очи ќе му речам.

О, вие прекршени раце грабнете ја пушката на синот со доодени нозе да зачекорам в строј можеби и боровите ќе шепнат за црвеното вино што се истури крај патот со испукани очи ќе го видам ликот на мојот единец...

Тогаш пак застануваше до некое стебло, си го смируваше полека сѐ поулетнатиот здив, а ако не гледаше зад себе, тогаш неговите очи ќе беа зачекнати напред, по угорницата, што требаше допрва да се преборува, допрва да се кутнува и да се остава, опорито и неизбежно.

Од едната детска соба треба да направиш спална за 5, 6 деца со кревети на кат ‘ко фиоки поставени едно врз друго, како кибрити, а другата детска ќе ја претвориш во туш кабини зашто само за капење твоите и нејзините, па и ова заедничкото, ако не дај Боже се роди, очи ќе си ископаат, или коси ќе испокубат.

Кога ошле самовилите дома, си 'и нашле децата изгорени.

- Појди, момче, кај онаа пештера - му рекле - кај нас дома и земи 'и очите од полица, што сет како две јаболка позлаќени, однеси му 'и дома на татка ти, нека 'и изеит и веднаш очите ќе му дојдат; ама кога ќе влезиш дома кај нас, кротко да одиш за да не 'и исплашиш децата и да се изгорат в огнот.

Тогаш ми се чинеше дека од неговите очи ќе бликнат солзи.

Немаш коњ да го бодниш и да те фрли и ти пак да му простиш откако ќе се врати и со влажни очи ќе застане над тебе.

Чув само како викна, како во сон чув кога викна: - Е, бре, Велико, очиве ќе ми ги извадеше. 233

И пак трчаме, очи ќе извадиме. Ко биволи по крава.

Сите негови шетаа низ куќата со подуени очи од плачење; со секое влегување кај него во собата, очите ќе им се наполнеа со солзи и излегуваа надвор да ги излеат.

Смолата од нивните очи ќе капе врз мојата кожа заедно со солзите на восочните свеќи.

Во ситните очи ќе им се наѕира радост што живееле двапати повеќе од еден црн војник на небесниот полк.

Леле, невраќањето... ********** ******* Кога во душата ќе се стемни, тогаш и пред очите ќе паднат темни превези...

Ако те погледне в очи ќе ја види мојата лика и ќе се препознаете.

Ќе се вратиш... и ќе се љубиме, мил мој - еден за друг ќе живееме - во твои очи ќе ја гледам мојата лика - како во огледалце ќе ја гледам - како првпат кога ме виде - со тие очи - милозливи - кротки - светнати...

Какви очи ќе ја сретнат? Што ќе ѝ кажат?

Конакот го знам, да ми ги врзете очите ќе го најдам. А и одбраната негова е слаба.

И на нејзини очи ќе им ги пресече џелатот главите со секирата! – Пак тропна со ногата и зашета нервозно низ одајата.

Што сонуваат Хунзите под Хималаите Пред да кинисаат на пат кон прататковината Македонија А што сонуваат отпосле кога со свои очи ќе ги видат Македонците?

РИМУВАНА КНИГА пламен на збор рамен страстен бесен небесен занесен знак дека пак на тајна трајна виделина око ќе сонува спокој мисла што се впива жива вивната а пак в миг стивната о таа тага о таа драга горе непрегор море плен на налуничав ден долу земна нескротлива темна коска древна засенети скаменети зборој во груба убост од створ цедат одговор: каде е атот? кој е патот?

Со солзи во очите ќе не гледаат, ќе бидат трогнати, ќе не залепат на некој нивни весник како изразити претставници на ретко племе.“

Дишењето му е толку тивко што само затворените очи ѝ зборуваат дека тој всушност спие; оној ден кога навистина ќе го најде мртов, претпоставува, очите ќе му бидат отворени.

Зар по цел ден со очите ќе шарам по небото и со денови ќе чекам да се вратиш? Да плачеш и да не запираш!

Е, а сега, од Загреб, пилотот ѝ напишал долго писмо, со безброј чуденки и други знаци, со многу грди самообвинувања но и со дефинитивна одлука дека не треба да чувствува никаква обврска кон него, како што и тој себе си сега се сметал за слободен.

Мислев очите ќе ми пукнат од болка.

Која од вас ќе ми го распара лицето, ќе ми ги извади очите ќе ми го раскине грлото и ќе ми ги распара градите, борејќи се за сопствениот живот?

А ти, коџабаши, ако си некоја.сила и власт, удри по адетот, стори го јасак!

И нему сѐ в очи ќе му речам! И ти си кабает, чорбаџи Теодосе!

Одвреме-навреме очите ќе ги здружеа со Ранч кој го носеше откај главата, и пак ќе ги трнеа погледите настрана. Никој ништо не велеше.

Прелистувајќи, очите ќе ги задржеше на некоја слика или на некој текст што ќе го привлечеше.

црвената: пламливи, избувливи луѓе: што на ум, што в срце - тоа на уста, за една болвосерка - туриваат каца со мед; им пререче ли нешто, им се пикна во зборот, не ги поддржа, не им одобри - повеќе за тебе не држат, те замразуваат; додека имаат мака на алтан-терезија те држат, кога ќе им помине маката, за старо тенеќе те даваат; само тие како да постојат во селото; соседите ги тераат да ги врзуваат кокошките, а тие кучињата свои ги пуштаат кај што сакаат; кога ќе се впипрат во лицето - запелтечуваат; ако ти е фрлена шега, подбив, мунѕа - од нив е; се зафатија ли со нешто, наумија ли нешто - или ќе го сторат или раката ќе си ја отсечат; жолтата: колебливи во очи, во држење, во однесување; многу сакаат да слушаат, да чујат сè, а ни трошка нешто од себе да речат; во расправиите бегаат, не сакаат тука да се најдат; дома глас не им се слуша, како да не се живи; за мала работа трчаат кај соседите за совет; кога ќе им влезеш в куќи, не ги фаќа паника, ниту брзаат да те почестат; ако дедо им бил говедар, козар, питроп, полјак - таткото и синот и внукот се тоа; по гробиштата кога сите лелекаат и плачат, тие ги гаснат свеќите да не се трошат до крај; секогаш одат со навалени глави загледани во земјата како да бараат нешто што изгубиле или пак што загубил друг; кафеавата: рано легнуваат, рано стануваат; тешки во одењето, тешки во зборот; само за себе живеат; што било, како било - во нив останува; дома со седење те пречекуваат: ќе те измерат: кој си, што си, па ќе станат; за многу работи се прават дека не чуле; она што е нивно не го даваат на друг да се послужи; устата им испушта мед, а срцето пелин; кога ќе им дојде невеста во куќата, или ќе ја претопат - табиетот да им го земе, или клоцата ќе ѝ ја удрат; имотни се, но со прсти стегнати, кајафлии не се расфрлуваат и не арчат многу: дури и кога дечињата наутро ги празнат мешињата, ги празнат во дворот - да имаат што и кокошките да колвнат; избегнуваат кај што не им е по ќеф или кај што шерепере се зборува; жените со плетиво одат в поле, в планина, в црква, на молзење, в град по купување; кога даваат совет, не ти кажуваат сѐ докрај - нешто и за себе задржуваат; ако те засакаат - виделе нешто во тебе што им се допаѓа; кога ќе им се случи нешто лошо во куќата, одмерено плачат; кога се болни, не ѝ веруваат на болеста; со неа шетаат, со неа работат, со неа по веселби одат; ја носат, а гледаат кому да му ја прилепат; розовата (шеќерлијата): чаламџии, фодули, самобендисани, а купи ден - помини; на оро први; те сакаат додека имаат мака; јајце да варат, надвор го варат - да ги гледаат сите; од надвор куќата чиста, паќна, што се вели: азна, а внатре празна; што да се случи во селото - први разбираат; во разговор ќе те префрлуваат од рид на рид, ќе ти тргаат фурки - в очи ќе те лажат; не држат многу до зборот: речи - одречи; ти даде ли нешто, сите знаат; новата кошула ја облекуваат врз старата: кој да види да завиди; први се за гости, за јадење, за пиење, а кога ќе им дојдеш дома - им поминал светецот!

Тешко е да го задржам погледот и да разберам дека колку и да се трудев да бидам среќна да уживам во моментите на задоволство имав чувство на непријатност, неприродност и грижа од вината дека тоа не го заслужувам.

Телото ќе го исчистите со нагонот на повраќање, секогаш кога пред очи ќе ви се појават слики и кога искри ќе ви ги потресат нервите во мозокот, ќе ви се згрутчува крвта во тромб од помислата дека сте живееле во лага, дека сонот бил лажен, дека сѐ било само илузија.

Биди доволно далеку за да најдеш среќа далеку од мене, а јас во илјадници погледи кои како имагинарни слајдови се губат во пепелта натрупана во моите очи ќе ги барам твоите.

Но штом; родот безумен, суров грбот го врти на својот труд и жртвата моја не му е требна и сѐ што засадив корне од корен тој отров наместо јас да го смукнам нив право во очи ќе им го плукнам.

А, вака, пази боже, очите ќе ни ги извадат.

- Како пред очи ќе им излезам на твоите.

Со свои очи ќе си ги гледаш цревата, ѝ велам, па после ми е тешко од тоа што сум го рекла.

Со очи ќе ги пречекаш, со очи ќе ги испратиш.

Па тие и солзата од око ќе ти ја украдат и нема да ги видиш.

Некогаш само вака со очите ќе прашаш и така ќе се разбереш.