ДИГИТАЛЕН РЕЧНИК НА МАКЕДОНСКИОТ ЈАЗИК

И еве сега ова трагање по опасните турцизми во балканските јазици, кое, секако, беше и израз на духот на времето, за кое се залагаше неговиот добродушен пријател Камил Климент Камилски, си го сметаше како егленџе за душата, сакајќи, сепак, да ја покаже низ една толку противречна синтагма опасноста од турцизмите, во обратен процес на релативизација (безопасноста на турцизмите) низ мисловното чистилиште во кое ќе ги подложат избраните опасни турцизми за да ја покаже релативноста на овој монтиран процес на чистењето на јазиците, својствен за мешањето на историјата дури и во делбата и во поставувањето граници во јазиците.

LII Татко, вдлабен во потрагата по турските заемки, според последниот договор со Камилски, чувствуваше дека влегува во процес на кој не му се гледа замислениот крај.

Митологијата којашто ги зафати балканските историографии во втората половина на XIX и XX век, во времето на подемот на новите држави- нации, во голема мера ја деформира историјата на Царството чие постоење и цивилизациски обележја, кои често биле заеднички со истите народи, се настојуваше по секоја цена да се избришат од меморијата на народите.

Така се случи и со Вуковиот Речник и предговорот за турцизмите, кои добија големо значење во дебатата на Татко и Камилски за опасните турцизми во нивните мајчини и балканските јазици.

Секој третиран турцизам за нив отвораше нови хоризонти во расветлувањето на односите помеѓу луѓето.

Ова, впрочем, го велат авторитетни турколози кои ги проучувале турцизмите во нашите јазици, а нив ги има многу на Балканот.

Камилски зачудено го погледна Татко, не сакаше да им верува на неговите зборови.

XLVII И Татко и Климент Камилски и дење и ноќе работејќи врз турцизмите во балканските јазици, сѐ повеќе разбираа дека се нагрбиле со мисија на која не ѝ се гледаше претпоставениот крај.

Климент Камилски прв сакаше да предложи листа од сто најопасни турцизми во балканските јазици со османско минато утврдувајќи според интензитетот на опасноста сукцесивно да се разгледуваат, збор по збор.

Како се случи тоа, вреди да се раскаже, дури и пред да започна акцијата на Татко и Камилски во борбата со грешните турцизми во нивните мајчини јазици.

XXXVIII И Татко и Климент Камилски, кога се сретнаа рано утредента, беа првин согласни дека поимот на јаничарството, како што започнаа да го разгледуваат, далеку ќе ги одвлече од проектот и за да се справат на таков начин со најопасните турцизми во балканските јазици ќе им беа потребни години.

Тој беше уверен, а во тоа се убедуваше од ден на ден, од нов турцизам до нов турцизам во текот на нивната работа како и самиот Камилски дека балканските народи се блиски до османската цивилизација повеќе отколку што сакаат да бидат.

Првин се појави кај обајцата сомнежот дека терминот турцизми за заемките не беше идеален за употреба, но тие, сепак, по некоја туѓа инерција навикнале на неговата употреба.

И покрај тоа што Татко инсистираше да се вратат на иницијалниот проект, односно на потрагата по опасните турцизми во нивните мајчини јазици, тој, сепак, продолжи: Франц Боп, како и Фаик Коница, ги претставуваше јазиците како човечки суштества коишто можат да се следат од раѓањето, преку животот, до смртта.

И во XVII век е уште поголемо присуството на турцизмите во балканските јазици, се среќаваат и следниве: ама, арамии, бакар, бериќет, бучук, денк, ѓум, зарар, ибрик, казан, кат, кубе, кутија, машала, менгеме, муштерија, памук, пари, ракија, руба, сакаш, сандаци, саан, синија, тава, тенџере, тепсија, теслими, фрча, хич, чифлик, дајак и други, а има и голем број зборови што означуваат разни видови занаети и занимања: бојаџии, казанџии, самарџии, сапунџии, кираџии, кујунџии, меанџии, симитџии, терзии, ќурчии, чакшири, чешмеџии и други.

Народите на Балканот, најмногу во XX век, по конечниот пад на Османската Империја, залудно настојуваа по секоја цена да го отстранат од нивното постоење сето она што било во нив турско.

При изборот на секој непобеден, односно останат турцизам во балканските јазици, Камилски го очекуваше коментарот на Татко, кој почнуваше да има несомнен авторитет како балкански ориенталист пред својот пријател...

XLVI Кога започнаа да трагаат по опасните турцизми во балканските јазици кои во толковните и другите речници носеа најчесто ознаки дека се зборови историзми, кои главно си го завршиле своето значење, Татко и Климент Камилски не можеа воопшто да си претпостават, по нивните сестрани потраги, колку продолжуваше мистериозното присуство на овие поими, со незавршено, изменето и разгрането значење во балканските јазици.

Со текот на времето двајцата балканофили сѐ повеќе се уверуваа во корисниот правец на нивната мисија од игнорирање до прифаќање на турцизмите во балканските јазици.

Во истиот период можеше да се забележи засилена употреба на турцизмите во основа од оправданиот и благороден стремеж да се истакнуваат елементите од народниот јазик, особено во стилската интензификација во некои книжевни дела.

Тој набргу ги сподели своите нови дилеми, откако Камилски ги изнесе резултатите од својот последен извештај: Колку и да работиме, внесено и вредно, ние тешко ќе стигнеме до нашата вистинска цел: да минеме низ јазичното чистилиште на сите турцизми во балканските јазици и да ја утврдиме листата на стоте (без)опасни зборови?

Климент Камилски стравуваше од опасните османскотурски зборови или турцизми во македонскиот јазик, а Татко остануваше потолерантен кон нивното присуство во мајчиниот албански јазик.