ДИГИТАЛЕН РЕЧНИК НА МАКЕДОНСКИОТ ЈАЗИК

- Добро, добро, не бери гајле! - одговори Доне, го одврза коњот, го напушти училиштето и тргна...

Тогај, беше 1858, се зазедов да се изгради нова црква, да се исправи камбанарија со камбана и што е најважно, во црквата се отвори и училиште и подоцна јас го донесов нашиов учител Димитрија да ги учи децата на народен јазик.

Бензинот е сместен во визбите на училиштето и општината.

Дотрча зазбивано во училиштето и коските ни ги стресе од уплав.

— Ќе а истутнеме зимата со овој човек,— се тешеа сите полчивци кога слушаа што се прави по другите мариовски села.

Да го оттргне бегот сина си од ова влијание беше го испратил некоја и друга година во Стамбул на училиште, а тој се запиша потоа во военото училиште и со една група кадети отиде и проведе две години во Германија, та кога се врати, стана муљазим, а пред една година и јузбашија!

На 17 декември 1912 во Тиквешкиот округ со Указ била воспоставена српска полициска власт што почнала да функционира од 1 јануари 1913. Причини за востанието биле воспоставување на српската власт, отворањето на српски училишта и цркви, биле формирани нови општински управи, а кадар се доведувал од Србија.

По ова започнал теророт и денационализација и асимилација на македонското население во Тивешијата.

Во Скопје има над триесет училишта и секој учи во најблиското.

Туку ти не си бил никогаш в училиште и не знаеш како е тоа.

Рече дека таа идеја ја дала Луција, како култ- координатор на целото училиште и на Партијата, и дека наградите (три: една прва, една втора и една трета, во парична вредност која не беше за потценување), ќе бидат доделени на денот на врачувањето на дипломите, на самиот крај од нашето четиригодишно школување.

Некој го извика надвор од часот, како што често се случуваше (Фискултурецот беше најголем шверцер во училиштето и продаваше секаква стока за мали пари), и тој го определи Павел Земанек да застане до разбојот и да внимава на нив додека вежбаат.

Влавот, бре, на Грција ѝ ги изградил првите училишта и цркви, првите јавни згради, првите палати, театри.

Дво и трокатни куќи, градени со делкан камен, бели фасади, сите куќи поврзани со електрични и телефонски жици, бензинска пумпа, кафеани, аптека, улиците под асфалт, градинка, основно училиште и гимназија, многу патнички коли, трактори, комбајни.

- Многу сум свикната со ова училиште и со овие наставници, - реков.

Ако е така, тогаш природно е оти со барањето црковна реформа ќе се соедини и барањето училишна реформа, т.е. Архиепископијата ќе ја земе во свои раце училишната работа и ќе се сообразува во неа со народноста на својата паства; во грчките епархии и парохии ќе се учи во училиштето и ќе се служи во црквата на грчки јазик; во влашките – на влашки; во словенските – на македонски.

Од сето горе речено се гледа оти бугарските арнотии за нас Македонците ни најмалку не се разликуваат од српските, но затоа пак нѐ чинат стопати повеќе: 1/ за бугарското име што ни го подари Егзархијата82ние ги зедовме на себе сите добрини што се врзани со него и со кои се украси тоа име во најновата историја на Балканскиот Полуостров. 2/ за бугарските училишта и бугарското „покровителство” на нашите интереси ние немаме никакво сочувство од страна на Русите, не затоа што тие ги мразат Бугарите, а по тие причини што тие толку многу направиле за Бугарите, колку за никој од словенските и православни народи: излегува оти тие и за нас Македонците направиле многу и немало зошто уште нешто да очекуваме од нив.

Нема сомнение дека најлесно тој ќе го реши прашањето за јазикот во училиштето и во месната управа во тие места каде што живеат патријаршисти со грчки јазик, Арнаути муслимани и католици и Турци муслимани.

Со тоа Србите ги лажеа не само европското јавно мислење и Македонците, туку и самите себеси: тие фатија да ја пропагираат истата идеја и сред Србите со помошта на училишта и книги.

Грците со својата Цариградска патријаршија им го имаат наложено грчкиот јазик во училиштата и црквите на многу македонски краишта, каде што нема Грци.

Истата тешкотија и во уште посилна форма ќе се сретне при решавањето на прашањето – кој јазик треба да се признае за во училиштата и во општинската управа во патријаршиските реони.

Ако неколку или сите пропаганди се спротивстават на тие наши барања и настојуваат во училиштата и црквите да се изучуваат и поминуваат само јазиците на пропагандите, тогаш да се преземат општи и енергични мерки против сите и религиозни и национални пропаганди во Македонија.

И така, Патријаршијата ќе сака во поголемиот дел на Македонија со словенско население да го установи грчкиот јазик за во училиштата и во управата.

Само со татарските методи на Ленин можеше да се урне Русија, да се сруши нејзиниот тапоглав бирократски апарат, - но! okno.mk 201

Но Евангелието, нежното и вдахновено, единственото точно христијанско учење за сочувството, за љубовта, за тоа дека на светот нема среќа - тоа требаше да им се остави на децата по училиштата и на возрасните по факултетите на култура. А тој ги затвори црквите.

Тој, пак, Мустафа ефенди, сиот напернат и сиот облечен во срма и кадифе, и од порано известен од страна на прилепските првенци за намерите на потковичаните да дојдат кај него и да му предадат за султанот писмо и план за ѕидање на црква, општина и училиште и за нивната желба да се измират со Хаџи Ташку, ги дочека силно израдуван.

Затоа нас Грчиштата не нѐ оставаат да си отвориме свои училишта и свои цркви,за да нѐ погрчат, вели Лазор Перуноски.

Битолскиот Грчки владика Партение беше начул за скарувањето Максимово со битолските и прилепските првенци, како и околу што било скарувањето, па скротил план како да го добие Максима за себе за од него да добие согаласност тој да ги освети општината и училиштето и така да ги направи грчки, па почна во Потковицата да испраќа свои луѓе, некои битолски трговци гркомани.

Одржа една куса реч во која ги пофали потковичаните што се одѕвале на желбите на султанот, (да му се илјада години и севишнот да му ги умножи блаженствата и радостите) за општественоравненство на народите во империјата, ги прими планот и писмото, (покрај парите за такса Максим му тутна и едно навезено кожно ќесе со лири) и испрати по Хаџи Ташку - милум или со сила да го дотераат; рече Измирувањето со тој кодош има пред мои очи да стане.

Тие се работите кои направија таа година 1872-та, при крајот на летото, да биде убиен Максим Акиноски и заедно со него и Лазор Перуноски, а неколцина мажи отерани од Потковицата на заточение некаде во Азиа, Максимовата преголема љубов да си соѕидаат потковичани црква, општина и училиште и неговото противење на Грчиштата.

Тоа е срецелото. Оградено е, од југ, со авлијата на Јанчевци Талевци, од исток со авлијата на Мицковци Трајановци, некогашното училиште и некогашната општина, од север со гумното на Дамчевци Џаџовци, од запад со источниот ѕид на чифлигот Трпоски, дуќаните Акиноски, кои уште од Второто србско зјаат пусти, со откорнати врати и прозорци, и со авлијата на Ризевци Софревци.

15 Поминаа денови, неколку недели, Петар го живееше своето секојдневие помеѓу домот, училиштето и средбите со пријателите најдобро што знаеше и умееше, во своето тајно, тивко страдание.

Во оние години, на училиште и подоцна, вели, читав.

Ете, од овие причини — за да ја засили б'лгарштината по Мариово — Егзархијата отвори третокласно училиште и пансион во самото Витолишча, но, тоа таму не можеше да се одржи.

Есента пак се отвори училиштето и Крле разбра дека Стојан Жиовчев, Трајко Мидмов, Трајко Јанов, Божин Попов и други свршени ученици од IV одделение и I клас ќе одат во гимназија во Прилеп, каде што се отворил пансион.

Друго не можеа да ѝ забележат освен што не беше сплетена „прцле“ та ѝ викаа „стришко“, други ја презираа што оди со машките во училиште и ѝ викаа „машкар-камара бик Стојна“.

Немало да има ни граѓански отпор, ни борба за човечки права, ниту Роза Паркс ќе седнела на предно автобуско седиште резервирано за белци, ниту Кенеди ќе ги добиел изборите, ниту Мартин Лутер Кинг ќе држел историски говори, ниту Врховниот суд ќе ја укинел расната сегрегација по училиштата и универзитетите, ниту ќе се случел маршот на Вашингтон, ниту Црните пантери ќе имале муда да кренат глава, ниту демократите ќе се степале со полицијата на својата чикашка конвенција, ниту ќе се изродел студентскиот бунт, ниту ќе имало мировни движења, ниту ќе дошло до сексуалната револуција, ниту до флауер-пауер, ниту до мејк-лав-нот-вор, ниту до филозофијата "грлс сеј јес ту гајс ху сеј ноу", ниту до појавата на феминизмот и женската рамноправност, ниту ќе имаше слободен печат да го раскринка она лајно Ричард Никсон, ниту ќе имаше нудистички плажи и кампови, ниту ќе имаше екологија и борба против индустриските штеточини, ниту Латиносите и Азијатите ќе добиеја пристап до раководните места во државната администрација, ниту хомосексуалците ќе се избореа за право на слободна љубов, ниту поп- рок ѕвездите ќе држеа концерти за гладните во Африка, ниту јас како тинејџер ќе можев да носам искинати фармерки пред жива мајка Милена, ниту ќе можевме глас да кренеме против крвожедните корпорации, ниту ќе смеевме попреку да ја погледнеме воената индустрија, ниту ќе беше можен антиглобализмот, ниту пак глобализмот, ниту секоја сабота ќе одевме на протести против војната во Ирак, ниту денешниве манекенки ќе шетаа по писта во танги и со разголени гради, ниту Клинтон ќе смееше да зуцне дека дувал хашиш и ја таклабасал Моника Левински, ниту Џена Џемисон ќе направеше толку пари, ниту Ал Гор ќе можеше да попува против глобалното затоплување, ниту Бил Маер и Мајкл Мур ќе можеа осум години да плукаат по Буш и Чејни, ниту медиумите ќе признаеја дека Сара Пејлин е бимба бимбосана, ниту сега јас и ти ќе седевме овде со зелена карта, со другарот Обама на чело.

Но луѓето не заминуваа, туку сѐ повеќе надојдуваа и го обградуваа училиштето и чекаа што ќе биде, како ќе се реши оваа неволја што ги снајде, овој спор, кој по пробивање на фронтот, се отвори меѓу Кралството на СХС* и Албанија: каде ќе припадне селото...

Стасаа пред училиштето и влегоа во училишниот двор.

„И сум. Го сакам училиштето и сите деца.

Резултат од нашите секојдневни еко - активности е чисто училиште и училишен двор, украсен со зеленило и цвеќе.

Сонував како се кријам да не одам на училиште и тамам да се пикнам во меѓата под манастирот кога, како од земја да никна Петре Даскалот.

______ 7 Пелагија не ќе се ни сетеше дека наближува Голема Богородица ако мајка Перса не споменеше патем додека пиеја кафенапред во дворчето околу малечкото масиче, додека Пела клечеше пред Мурџо малку потаму на патеката и го караше што не оди да си прошета, таа е веќе голема, ете уште неколку дена и ќе оди на училиште и тој таму не ќе смее да биде со неа оти кучиња, мачиња и други животинки не пуштале да седат со децата, навикни се да бидеш малку са, му велеше и нејзиното гласче одвај стигнуваше до ушите на Пелагија за да ги покријат зборовите на мајка Перса која кажува дека по четири дена ќе биде Голема Богородица.

До крајот на денот Пелагија и Перса уште еднаш убаво се договорија дека од сега натаму таа, баба Перса, ќе ја има грижата малечката Пелагија навреме и безбедно да стигнува до училиштето и од училиштето до дома.

Малечката Пелагија беше толку многу полна со впечатоци од училиштето и зборовите на Перса не се помешаа со вкусното јадење, и додека тие двете сѐ уште јадеа, таа си ја побара платнената торба и почна да буричка по тетратките и книгите.

Пелагија малку по малку навлегуваше во светот на Дончо, во неговата подготвеност за на училиште и веднаш заклучи дека и тоа е умно колку и нејзината Пеличка, ама она што го знаеше самиот го откривал талкајќи низ стопанството, а изгледа мајка му ни малку не се интересирала да дотура во тоа.

Според него, бидејќи решиле „да се арчат“ велешките младинци, иако биле добри ученици, започнале да бегаат од училиштето и да скитаат покрај морето.

Сега Билјана оди в училиште и не ѝ е лесно.

Дена дури догодина ќе оди в училиште и најмногу „паѓа”, на приказни и цртежи.

Носеше со себе цело ранче со боички, фломастери и моливчиња, блокчиња и боенки, ама бидејќи нашиот „Стојадин” е еден невиден стар раскоп и додека се возевме се тресеше како да ќе се распадне, цртањето беше невозможно.