ДИГИТАЛЕН РЕЧНИК НА МАКЕДОНСКИОТ ЈАЗИК

Климент Камилски, некогашен докторант на Сорбона, шпански борец, познавач на повеќе балкански и европски јазици, ги имаше сите потребни кавалитети, но и многу повеќе, да биде еден од моќните во новата социјалистичка држава.

Во осумнаесеттиот век постоеја одреден број на студии за теоријата и практиката на преведувањето на повеќе Европски јазици, а во 1791 е публикуван и првиот теоретски есеј за преведувањето на Англиски јазик, Essay on the Principles of Translation на Alexander Tyler.

И Татко и Камилски, покрај обврските што си ги презедоа да ги состават конечните листите на (без)опасните ориентализми во балканските јазици, не престануваа да се сопнуваат, и едниот и другиот, на зборови кои заслужуваа посебен третман не само поради долгата задржаност во балканските, но и во некои европски јазици, туку и поради нивната моќ да не бидат заменети од новите современи поими.

Но тој на почетокот не можеше да разбере каде и во што целеше Татко при посочувањето на овие две заемки, со сосема различна конотација, но за тоа требаше да се дебатира, откако ќе се исцрпеше сета можна конотација на овие два збора во балканските и во другите европски јазици.

Авторот на книгата, писателот и историчар Леон Каин (1841-1900), професор на Сорбона и конзерватор на големата библиотека во Париз Мазарин, во 1899 година го запознал младиот албански полиграф и полиглот Фаик Бег Коница (тогаш 23-годишен), со завршени филолошки студии во Франција, кој совршено го владеел стариот и новиот француски јазик, потоа неколку балкански и европски јазици, старотурски и новотурски, санскрит и други јазици.

Макар што зборот курбан е од арапско потекло, тој долго време останал неизменет во балканските јазици и пошироко, во европските јазици, па тешко е да се најде друг збор кој опфаќа толку многу значења за жртвувањето, жртвата и сите можни изведенки.

На Татко, чиј ред беше да ги претстави најтипичните заемки од областа на историјата, администрацијата, оружјето и воените звања, географијата, временските појави и другото на коешто ќе наидеше, додека според договорот, Камилски требаше да ги издвои и најкарактеристичните заемки со најдолговечна и најширока употреба на Балканот и во неговите граници.

Барутот започна Татко којшто означи нова ера во војувањето и во уништувањето на човекот и неговите придобивки, не беше измислен, ниту создаден на Балканот, туку тој, како и многу други смртоносни оружја, беше овде пренесен!

Во арапското писмо, создадено за да ги означи гласовите на јазикот во кој самогласките постојат само во функција на смислата на зборот, не му служеше никако на турскиот во кој самогласките се, како во европските јазици, внатрешните елементи на зборот кој има сопствена егзистенција како и функцијата на согласките.

И едниот и другиот збор стигнале до балканските и европските јазици благодарејќи на Монголската Империја.

Зборот кадија, преземен од арапскиот во турскиот јазик, го наоѓаше во речиси сите балкански, но и во неколку европски јазици, често со преносно значење во врска со некој современ настан.

Така, како нареден збор за генерална дебата го предложи зборот бакшиш, турцизам (со потекло од персиски bkhѕhеѕh), којшто ќе најде место и во европските јазици (на пример, на француски, на германски bаkсiсh, bakschisch), како и во сите балкански јазици со истиот корен, останувајќи во употреба дури до денешни дни.

Пишувањето на турски јазик со помош на арапски знаци беше апсурдно колку и пишувањето на француски јазик со хебрејски знаци!

Евреите, покрај со својот (ладино јазик), се служеле со јазикот на домаќините, потоа со еден или повеќе балкански јазици, како и со еден од европските јазици.

Рабле, којшто говореше повеќе европски јазици, но и грчки, латински, дури и хебрејски, своите гротескни романи Гаргантуа и Пантагруел, ги прошара со безброј нови зборови, привлечни неологизми, состави листа на бизарни јадења на времето, не заборавајќи ги и имињата на класичните јадења.

Така персискиот збор bkshesh (со прво потекло од пахлави) со значење дар, ќе помине во арапски како baqi, потоа во турски.

Најчесто заемката бакшиш значи мал подарок за извршена улога, напојница...

Со декрет од 30 март 1492 година во чудесната палата Алхамбра во Гренада е објавен декретот за прогонството на шпанските Евреи низ Европа и Медитеранот.

Да продолжеше францускиот јазик (уште некодифициран, помеѓу латинскиот и класичниот јазик) да го следи зборотворниот гениј на Рабле, а не патот на академизмот што ќе го следи во наредните векови, тој ќе беше еден од најбогатите јазици во светот...

Преведуван е на десетина европски јазици.

И кога верував, по одличниот прием на француската критика, особено на романот Времето на козите (чие излегување беше одбележано во централните париски медиуми Фигаро, Монд Дипломатик, Франс-Култур, Ла Кроа, Магазин литерер, Лир и многу други, веќе преведен на неколку европски јазици, номиниран за високи меѓународни награди како најдобар странски роман објавен во Франција за 1997 година, потоа за наградата најдобар европски роман Жан Моне и други), мојот издавач Фајар неочекувано, и покрај потпишаниот договор за објавување на романот Балкански клуч и согласноста да се објави романот Патот на јагулите, ме извести дека прекинува со објавување на мојата балканска сага.

Неколкупати ја читав електронската порака која, претходно, пред неколку месеци ми ја испрати главата на Фајар Клод Диран од 18 април 2000 година.