ДИГИТАЛЕН РЕЧНИК НА МАКЕДОНСКИОТ ЈАЗИК

Потоа јас, еве, напишав со друго писмо: тоа е валчесто француско крупно писмо од минатиот век, некои букви дури и поинаку се пишувале, тоа е грубо писмо, писмо на јавните писари... и самите ќе се сложите дека не е без свои квалитети...

- Тоа е, - објаснуваше кнезот со огромно задоволство и одушевување, - тоа е личниот потпис на игуменот Пафнутиј според отпечаток од четиринаесетти век...

Некаков сон влегува во собата - земја по земја, град по град, јазици, музика од многу далеку, “О, каков прекрасен свет“,what a wonderful world, трамвај штрака по шините како двоколка во некој минат век.

Веднаш му кажав, всушност се пофалив, дека сум нашол интересен документ, спомените на еден од маказарските првенци од минатиот век.

Погледни кога ќе имаш време во книгата од Владимир Панов „Шумското стопанство во минатиот век“.

Мајка ми која го преживеа крлежот во увото во планинско село во минатиот век и пукнување на слепо црево во интернат во туѓина каде што ја идентификувале со плочка со бројче околу вратот далеку од дома и од родителите, почина на клиниката која е на десетина метри од моето работно место во истиот момент додека на брифингот се фалевме колку се успешни реформите во здравството.

Лузните останаа. Баба ми многу се лутеше ако фрлевме леб.

Татко ми не поверува.

Баба ми Донка педесеттите години од минатиот век се качила на возот од Сомбор со тројцата синови, повторно напуштајќи ја куќата, овој пат во Гаково, за да се симне во Ташкент.

Парите како помагало се мошне стари, но нивното прифаќање како нешто сигурно, што може да се прифати без прашања и проверки, се случи дури во минатиот век.

И така, додека скокавме од тема на тема за Уј или за Скопје, погледите неусетно ми запреа по ѕидиштата на големиот салон, кој исцело беше украсен со уметнички дела од минатите векови.

Простран, со водоскок, во самиот центар, на чии оснежени фигури наседнале младичи и девојки, фрлајќи топки од снег, обиколен со монументални објекти - старата зграда на општината, градена во минатиот век, достоинствена, со голем градски часовник, со две цркви, кои се реновираат, а во дното се златее големата и монументална „Палата на Републиката“, во која само во еден нејзин дел е Претседателството на ДР Германија, а сѐ друго во овој огромен комплекс служи за обичниот граѓанин - за негова разонода, пред сѐ за младината.

С поголема беше потребата да се остави XX век и да се продре во минатите векови.

Плугот заорал во камења, тули, пепел, пронашле и некои грнци, некакви бакарни гривни, други украсни предмети, пронашле и згура, што докажуваше дека некогаш, зад преградата од минатите векови, на ова место постоела населба во која се топеле и обработувале метали.

Во минатиот век опијатите можеле да се купат во бакалниците без рецепта како чудотворни лекови за голем број болести.

Филмот ЗОО се однесува на физиолошкото проучување на животните, врзан е за Дарвин и природниците што се занимаваа со животната средина во минатиот век. 62 Margina #8-9 [1994] | okno.mk

Во минатиот век, особено во наше доба, во напорот да се докучи смислата на првиот допир, да се согледаат одново острите граници и јарки бои со помош на кои првата слика се населува во потсвеста, голем список меѓу нив и творци од епохално значење за творештвото, направија обид да создаваат и по пат на психеделичкиот фактор.

Од него триесеттите години од минатиот век италијанската влада го купи овој дел каде што сме сега ние.

Но, извесно чувство на меѓусебно признавање, на заедничност и – ако смее да се каже – на идентитет, сепак, опстојува и покрај многуте пукнатини и напади што го поткопуваат.84 Самото внимание со кое квир-теоријата штедро ги опсипува различноста, вкрстеноста и споредливоста најпосле го затрупало прашањето како бидувањето геј, од голем дел од американските хомосексуалци во текот на минатиот век и нешто, се искусува низ мошне шематизирани облици на овоплотена чувствителност – токму кога во своите обиди да се оттргнат од „стереотипите“ и од „етикетите“ геј-мажите по правило се склони да ги отфрлаат тие обрасци.

Во осумдесеттите од минатиот век вежбав во една претежно геј-вежбалница во моето претежно геј-маало во Бостон.

Вежбалницата имаше различни организирани активности во кои не можев да учествувам, како на пример, тимски спортови, меѓу кои беше и одбојката.

Операта, која налага сложена соработка меѓу пејачите, музичарите, текстописците, композиторите, сценографите, режисерите, кореографите и јазичните советници, изгледа како да е затворена, во поглед на својата публика и на исполнителите, за сите освен за припадниците на општествената елита.

Но, дали е тоа навистина така?

Тој смета дека Македонците како литературен јазик си го имале старословенскиот – сѐ до половината на минатиот век, иако грчкиот во многу области веќе беше почнал да го заместува.

90. Мисирков зборува за „возродување”, „пробудување“, „собудување“ и сл. како процес во Македонија што поинтензивно се развивал од крајот на 80-тите години на минатиот век, но кој не само што траел, туку почнал и уште посилно да се распалува во 1903 год. особено по Востанието.

94. Организираното револуционерно движење во Македонија има знатно подолга историја и започнува всушност уште во 60-тите години од XIX век, коешто изведе и масовни востанија (Разловечкото во 1876 и Кресненското во 1878 год.) што станаа одредници во новата македонска историја, но Мисирков има полно право кога образувањето на најмоќната организирана револуционерна сила во земјата – ТМОРО – ја поврзува непосредно со македонските интелектуалци што учествуваа во тие бегства од Македонија во Белград и во Софија и во акциите особено во Бугарија на самиот почеток на последната деценија од минатиот век.

18. Не е сосем точно дека српските претензии за Македонија се појавиле дури по Берлинскиот конгрес во 1878 год., бидејќи организирана и од државата раководена српска пропаганда во Македонија се појави уште по Гарашаниновото “Начертание” (1844) и се изрази во 60-тите години на минатиот век.

91. Иако имаше силни манифестации на македонската национална свест уште од половината на минатиот век, сепак 1890 год. претставува значаен меѓник во македонскиот национален развиток, бидејќи тогаш најизразито се почувствува активноста на туѓите националистички пропаганди и настана нагло и моќно раслојување на поранешната единствена народна маса што предизвика и најсилни бранувања сред македонската интелигенција за отпор против туѓинците и за народно единство.

Во средината на седумдесеттите години од минатиот век, киното во моето мало место беше поголемиот односно најголемиот прозорец свртен кон светот.

Па, да почнеме по ред: - Американска актерка, во триесетите години на минатиот век, рекла: „Кризата е толку голема, па за својата работа сигурни се само ноќните чувари“.

Имено, во шеесетите години од минатиот век, брачниот пар бил на посета во Штип.

Инаку, рок групата „Џој Дивижн“ остава впечатливи траги на мапата на рок музиката во течението на седумдесетите години од минатиот век, па на крајот од истите, добива покана за турнеја во САД.

Прозборев со две другарки, и се сетив дека и ние како деца и млади не сме биле простодушни во нашето однесување, дека сè што сме сакале да направиме, сме направиле без дозвола од нашите родители, кои, нормално, исто како нас сега, ги прегазило времето и биле еднакво глупави и инаетливи, па и од минатиот век уште, од што нашите беа поштедени.

Некаде на почетокот на осумдесетите години на минатиот век тогашното ТВ-Скопје почна да ја емитува првата ТВ-сапуница на овие простори.

Некаде кон крајот на осумдесетите (веќе знаете од минатиот век), некој дојде во за тоа време радикална идеја- Ноќни програми!

Авторот е роден во 75-тата година од минатиот век, на денот кога во Париз на времето се случила Вартоломејската ноќ.

Негов наследник во 90тите години на минатиот век беше СТЕП или на галено степче.

Сепак, моја лична проценка е дека забавник ѕвездените мигови ги доживеа во ’70-те и ’80-те години на минатиот век.

Некаде кон почетокот на девеесетите години на минатиот век некој југословенски стопнственик, се сети дека може да запакува некое домашно сокче или пиво во каначка.

Самиот често правеше фотографии со еден НИКОН направен во осумдесет и некоја од минатиот век кој го имаше добиено како подарок од францускиот амбасадор.

Се разбира, овие кратки назнаки не можат да им удоволат на интензивните и сложени дебати за изворите и варијантите на национализмот коишто ги окупираат историчарите и општествените работници од минатиот век.* Не постојат само различни патишта кон обликување на нациите во европски рамки - треба само да се спор едат британскиот, францускиот, германскиот, италијанскиот и рускиот национализам.

Бекман повеќе ја има природата на оној Лорд Бајрон за кого што во минатиот век се зборувало дека пукнатината на светот минува низ неговото срце.

Прв пат се споменуваат во една историја како страшни терористи во областа на Делхи, 1290 година, па понатаму сé до уцврстувањето на англиските колонизатори, во првите децении на минатиот век.

Процесот на распаѓање на патријархализмот кај нас започна уште во втората половина на минатиот век, но неговата дегенерирана форма беше бранета и одбранета со сите наши досегашни демагошки политики.

За народната српска интелигенција рускиот историчар и етнограф П. А. Ровински во минатиот век ја напиша оваа дијагноза: „Недоволно просветени, малку работат, не се грижат за целта, во ништо не сакаат да се задлабочат, склони се да ја фаќаат површината на работите и веднаш ја покажуваат.

Жан Пол Сартр ќе рече: Титовата Југославија е реализација на мојата филозофија! .

Судбината на Бургиба можеби сама по себе не би зазела посебно место во овие записи за минатите дипломатски години во Тунис и во Франција, доколку не се работеше за една од централните харизматични личности во светот кои на посебен начин го обележаа минатиот век, епохата на борбата на колонијализмот и неговиот пад.

Се соочував со сложеното палестинско прашање, како предизвик во животот и функцијата која ми беше доверена.

Меѓутоа, генерацијата југословенски амбасадори која заминуваше во 80-те години на минатиот век на највисоките дипломатски мисии и на која припаѓав со своите четириесетина години, заминуваше кога сите идеали врз кои почиваше федерацијата, со исчезнувањето на нејзиниот творец Јосип Броз Тито, тивко се губеа, остануваше само по некоја трошка од тие идеали, која најмногу се откриваше во неврзаните земји, кои веруваа повеќе во Југославија во тие времиња отколку самите нејзини жители во неа.

Но токму тука се крие метафоричната порака на поетскиот тестамент: застапувањето за летот, трагата на пеперутката, невидливата порака која не сме готови да ја видиме, да ја прифатиме како излез!

Се сеќавав во тие мигови на случајот на Мигел Унамуно, славниот ректор од Саламанка, кога на една слава во времето на фашизмот, на хистеричните повици на Франковите војници да живее смртта, со нему својствена храброст ќе истапи со познатите зборови дека има мигови кога молчењето може да биде лага, спротивставувајќи се на извиците за смртта со повиците за живот, во неговата осуда на фашизмот и франкизмот.

Во сите почетни сукцесивни фази од почетоците на минатиот век, па сѐ до 1968 година, палестинското движење имаше само една цел: да ја ослободи татковината и да создаде независна арапска држава.

Во сите сукцесивни фази кои следеа, од почетокот на минатиот век па сѐ до 1968 година, палестинското движење имаше само една цел да ја ослободи татковината и да создаде независна арапска држава, како и другите арапски земји во регионот, не водејќи сметка за присуството на другиот народ.

Титовиот погреб беше официјално најпосетениот закоп на некој владетел во минатиот век...

Махмуд Дарвиш ќе стапи во редовите на Палестинската ослободителна организација во 70-те години од минатиот век, а ќе ја напушти во 1993-та во знак на протест против спогодбите во Осло, коишто Јасер Арафат ќе ги склучи со израелската држава.

Ќе биде тоа време на деколонизацијата во светот и нивните идоли ќе бидат водачите на ослободителните борби на своите народи како Кенијата, Лумумба, Хо Ши Мин, Бен Бела и други.

Под притисок на своите арапски партнери, но и по критиката на преговорите во Кејмп Дејвид, Бургиба ќе ги прими во Тунис, како ново седиште наместо Каиро, Палестинската ослободителна организација на чело со Јасер Арафат, како и Арапската лига во 80-те години на минатиот век.

Во шеесетите години на минатиот век во Струга, на брегот на Езерото започнаа да се собираат значајни поети првин од Македонија, па потоа од Југославија и на крајот од сите континенти на чудесни читања песни на мостот на истекот на реката Дрим, која се влива во Јадранското Море, на претставување на славен поет во Катедралната црква Света Софија во Охрид, на средба крај манастирот Свети Наум, на самата граница меѓу Македонија и Албанија.

Овде, на брегот, пред големата врата на животот, зачнаа и моите големи пријателства со кои мојот живот и пишување добиваа нова смисла во моите спротивставувања на балканизацијата.

Кога национализмот лесно стануваше војна! Југославија без Титовата стратегија во светот на неврзаните беше симбол со згаснат сјај.

Со години го следев Јасер Арафат и пред и после периодот кој го поминав близу до него во Тунис и Картагина во осумдесеттите години на минатиот век, како и поетот и Арафатовиот соборец со перо Махмуд Дарвиш, особено по нашето познатство во 1978 година, па с до крајот на неговиот живот...

Многу години подоцна, во 70-те години на минатиот век на шпански јазик ќе биде преведена книгата на Емил Сјоран Лошиот Демиург, која брзо ќе биде забранета од цензурата како атеистичко и антихристно дело, а авторот иронично ќе забележи: Инквизицијата не е мртва. Колку е тоа смешно!

Споредени со нивните претходници од минатите векови, тие беа помалку грабежливи, помалку наклонети кон луксуз, пожелни за гола власт и, над сѐ, посвесни за она што го прават и порешени да го скршат отпорот.

Во почетокот на минатиот век Аврам се отселил во Дубровник, работејќи таму како бродски превозник на жито.

БАРБОШИН: Не вам, не вам, ви се поклонувам, туку на сите жени, изневерувани, задушувани, запалувани и на прекрасните изневерувачки од минатиот век, под густите како ноќ воали.

Неговиот дедо Михаило (познат по тоа што едно време бил визитинг- професор на Универзитетот во Беркли, Калифорнија) и мојата баба Добрила (позната по тоа што пред војната била избрана за мис на Врњачка Бања) се брат и сестра, родени во црковен брак од прадедото Милош (познат по тоа што во почетокот на минатиот век во Швајцарија победил на натпревар по боб-санкање така што не знаел како се кочи бобот) и прабабата Даница (позната по готвење оброци со австроунгарски имиња од типот на штрудли, шненокли и шуфнудли).

Охридска каза; дека истото село, според пописот на Охридската каза, било одредено од турската власт како дервеџинско село што го чувало патот што водел од Охрид, преку манастирот Свети Наум, за Горица (денешна Корча), за Арнавуд Белгради (денешен Берат) и за Авлија (денешна Валона); дека манастирот му плаќал данок на господарот на Охридската каза Џеладин-бег; дека во одобрението на Цариградската Порта за градење на нов храм, стои оти манастирот е во Охридска каза, дека иконата на свети Архангел Михајло што е подарена од Влашкиот кнез Александар Наруци во 18 век стои: „На манастирот Свети Наум, Охридска каза; дека и други управувачи на Влашко: А.Апсиланти, М.В.Сукул, и К.Мирузи, кои сметале дека нивната земја порано била под духовно раководство на Охридската архиепископија, му подарувале подароци на манастирот како светилиште на таа архиепископија; дека во минатиот век, во манастирот по разни поводи (на прошетка, на панаѓур или на одмор) навраќале австрискиот, грчкиот и рускиот конзул, кои во писмата до своите влади го опишувале значението на овој манастир давајќи податоци дека тој се наоѓа во Охридска каза, Битолски вилает и дека манастирот имал големо богатство со кое го издржувал училиштето во него, а ги помагал и другите училишта во Охрид.

Напомена на авторот Препрочитувајќи го во далечната 2005 година романот Неподобниот пишуван негде во деведесетите години на минатиот век почувствував незадоволство од некои од решенијата во него.

Тогаш и одлучив дека не треба да пристапувам кон корекции на одделни делови на книгата туку дека е потребен нов пристап кој веројатно ќе овозможи создавање на дело какво што имав намеара да напишам.

„А зошто да не биде некоја друга ноќ, во минатиот век, или пред петстотини години, или пред илјада?“

Иако детската уметност не беше единствениот извор на инспирација на овие модерни уметници, нејзиното влијание е неоспорно (макар што денес одвај се спомнува во модерните учебници).

Уметниците беа нагло вовлечени во процесот на организирање на овие изложби, истовремено проучувајќи ги различните аспекти на детскиот цртеж и користејќи ги како стимул за сопствената работа.

Претходниците на новиот век ја толкуваа детската уметност како симнување на наслагите од блазираната Европа од крајот на минатиот век и откривање на закопаното, под фино обработената фасада.

Од крајот на минатиот век, сè до I светска војна, секоја година се поставуваа одлични изложби на детска уметност во позначајните уметнички центри.

Тој во шеесеттите години на минатиот век го напуштил родниот си козјачки крај и се е досетил во Куманово каде создал меана и трговија со жито.

Со тоа, „Структурната трансформација на јавната сфера“ влегува во критички дијалог со делата на друга клучна политичка мислителка на минатиот век, Хана Арент, а особено нејзиното главно теориско дело „Човечката состојба“ (1958).

Анализирајќи го појавувањето на „буржоаската јавна сфера“, како сфера на слободно и рационално истражување, размислување и дискусија што посредува помеѓу државата и приватната сфера, Хабермас успешно ја разоткрива внатрешната контрадикција на буржоаската јавна сфера и економските и општествените фактори кои доведуваат до нејзина трансформација и дегенерација, истовремено нагласувајќи го нејзиниот еманципаторски потенцијал како инструмент на демократско-социјалистичко преструктуирање на доцното капиталистичко општество.

Во 90-тите години од минатиот век, кога се распадна Југославија, земјата на пристанот во нашиот егзил, и го продолживме како државјани на Рерублика Македонија, животот ми го огреа братското пријателство со големиот француски филозоф Едгар Морен, со потекло македонски сефард од Солун, за кого ќе ви пишувам повторно.

Наивно поверував во еден период кон крајот на 70-тите години од минатиот век, дека се подобруваат албанско-југословенските односи и дека во иднина нема да биде како порано.

Во балканските литератури од 90-tите години на минатиот век, јас сум наидувал на метафори од книги, без да ги изделам и европските литератури кои се пишуваат и на Исток и на Запад, во кои доминира раскажувањето на насилството.

Капетанот Џек Ја знаете ли историјата за капетанот Џек од минатиот век?

Никој умен не можел да поверува дека во новиот век, посебно во епохата на сталинскиот комуни­зам, жртвувањето ќе воскресне во нови невидливи облици и размери, нескротливи во ниту еден мит и легенда како во минатите векови.

Оние, што би сакале подолго да размислуваат за оваа паралела, ги упатуваме на делото на Hock посветено на маниризмот, Die Welt as Labyrinth, на француски преведено под малку воздржан наслов Лавиринтот на фантастичната уметност. (7) Ќе додадеме, за да му вметнеме одредена вредност на споредувањето кое овде ќе се обидеме да го спроведеме, дека откривањето на вистинскиот лик на Leonardo da Vinci не случајно се одвиваше кон крајот на минатиот век, токму во годините кога Marcel Duchamp го бараше својот личен пат, по кој наскоро и тргна.

Бурична и наиде на дел, во платно подврзан сиво-зеленикав тефтер, грбот и аглите подврзани со кафена имитација на кожа, извалкан од префаќање со нечисти раце и со наслов втиснат во корицата – Ledger (Главна книга), веројатно донесен од Америка, од татка му, некаде во дваесеттите години на минатиот век.

Македонското население, не само во Солунскиот вилает, туку од цела Македонија, во последните децении од минатиот век доста побрзо од порано се населувале во Солун.

Според тоа, во последните две децении од минатиот век на европските капиталисти им биле исплатени околу 125.000.000 турски лири.

Меѓутоа, последните две децении од минатиот век, Солун доста брзо растел, така што горната бројка не може да биде реална.