ДИГИТАЛЕН РЕЧНИК НА МАКЕДОНСКИОТ ЈАЗИК

За да се стекне со статусот „невработено лице“ во смисла на овој Закон, на коешто би му следувало месечен паричен надоместок во висина од 34% од просечно исплатената месечна нето- плата по работник во Републиката за претходната година (чл. 4, ЗСт), субјектот треба да ги исполнува следниве услови, и тоа кумулативно т.е. сите заедно: 1) да му престанал работниот однос во претпријатие со доминантна сопственост на државата; 2) престанокот на работниот однос да бил по основ на стечај, ликвидација или технолошки вишок; 3) на денот на престанокот на работниот однос имало најмалку 25 години (н.з. работен) стаж на осигурување; 4) работниот однос да му престанал заклучно со 31 декември 2004 год.; 5) да остварил право на паричен надоместок по 7 април 2000; 6) по остварувањето на правото на паричен надоместок да не бил вработен на неопределено време, односно не му престанал работниот однос по негова волја и вина (овие наведени шест услови се регулирани во чл. 2, ЗСт); 7) да не примил испратнина поголема од 12 месечни плати во висина над просечната исплатена месечна нето- плата во РМ во дадениот период (чл. 3, ЗСт); 8) да поднесе барање до Агенцијата за вработување на РМ каде што е евидентирано; и 9) барањето да го поднесе во рок од 30 дена од денот на влегувањето во сила на овој закон (последниве два услова се регулирани во чл. 6, ЗСт).

Имено, една од главните причини за појавата на оваа криза е несразмерната распределба на профитот и богатењето на првите луѓе на големите светски компании.

Колку за пример, Бугарија, која е членка на ЕУ и е четирипати поголема од нас по бројот на жители, има вкупно 500 судии.

Но, да биде иронијата поголема, овие кои молчеа и не се одважија да тужат си останаа да работат и понатаму како „инвалиди на трудот“, а нивните побарувања за на име хранарина беа дури и поголеми од оние на Кирова која нели, уште на почетокот на спорот, „доброволно“ го отповика решението за скратено работно време!? ***

Кај нас, во 2008-та, по речиси едногодишно протестирање на дел од овие луѓе кои беа вистински „жртви на транзицијата“, беше донесен Законот за материјално обезбедување на невработените лица поради приватизацијата на претпријатијата со доминантна сопственост на државата во периодот од 2000 до 2004 година, а популарно наречен „Закон за стечајците“ (Сл. весник на РМ, 87/08).

Се чини дека нашите „префинети“ правници се нечувствителни за социјалните димензии на овој специфичен тип работен договор и, повеќе од сигурно е дека, не прават никакви посебни напори да им олеснат на очајните работници кои се напикани в ќош.

 5 Но, ако се има на ум дека барањата на македонските пауперизи- рани работници од средната и ниска класа [пролетери/надничари/ платеници/аргати] очигледно, не го привлекуваат вниманието на правниците во поголем број – прилично површното трети- рање на овој, закоравен и дехуманизиран, правен сегмент и не е нешто толку необично, што би требало посебно да нè зачудува, барем во македонски прилики.

Против пресудата работодавачот, кој ја изгуби парницата, знаејќи дека не е во право не се осмели да покрене никаков правен лек и истата беше спроведена доброволно – а раководството на „Дервен“, поучено од овој случај и под страв дека тој би ги поттикнал и останатите инвалиди на трудот да тужат – самоиницијативно ги исплати и трошоците за исхрана на останатите кои беа во иста фактичка положба, а немаа покренато тужба за истите.

Директна дискриминација е секое постапување условувано со некои од претходнонаведените законски основи со кое лицето било ставено, се става, или би можело да биде ставено во понеповолна положба од други лица во според- бени случаи; индиректна дискриминација постои кога определена навидум неутрална одредба, критериум или пракса, работникот го става или би го ставила во понеповолна положба во однос на другите лица – поради определено својство, статус, определување или уверување (чл. 7, ст.1-2 и ст.4, ал.2 од ЗРО). 4.  Во зависност од: степенот на одговорноста на работникот, условите под кои е направена повредата на работните обврски и на работниот ред и дисциплина, поранешната работа и однесување 79 на работникот, тежината на повредата и нејзините последици – работодавачот може на работникот да му изрече парична казна, која не може да биде поголема од 15% од последната исплатена месечна нето-плата на работникот, во траење од еден до шест месеца (чл. 84, ЗРО).

Имено, уште во текстот на прочуената Јустинијанова кодификација (VI век), подоцна наречена Corpus Iuris Civilis, и тоа во нејзиниот најобемен дел кој се вика Digestae [или Pandektae] – и кој е двапати поголем од Библијата т.е. од Стариот и од Новиот Завет заедно – наоѓаме траги за постоењето на овие форми на работни спорови. 10

Колку за споредба, во 1976 директорите во Западниот свет земаа плати за 36 пати поголеми од платата на просечниот работник, додека во 1993 просечните директорски плати беа дури 131 пат поголеми од платите на просечните работници.

Белгиските Ардени се распостилаат во голем дел по текот на реката Урт, која не е поголема од наш Вардар, но, многу побогата со вода.

Мамурлак Очите поголеми од главата и поцрвени од косата нецрвена. Брадата двенеделна, од вчера пуштена.

Бројот на тинејџерски бремености е поголем од кога и да е порано, резултатите на матурите се сѐ попоразителни, бројот на убиства и самоубиства извршени од млади е трипати поголемо во споредба со оној од пред дваесет години.

Југославија, за побједу и слободу 1941-1945, Београд 1985, 67. 42 Според него само вооружената интервенција, многу поголема од онаа што ја презеле Германците можела да ги победи партизаните.

Меѓутоа, трипати поголем од плодот е трнот на трненката, кој е на штрек во сите сезони на годината и ја брани грмушката, било таа да фрла ластари или да држи плодови, сѐ додека не го замени нова генерација со истите бодежи од бајонети.

Кога ја оставив Кате неколку години беше поголема од Ана, а сега — ќерка има колку неа. А јас неженет!...

Тагуваше отец Стефан како и секој завидливец при средбата со поголеми од него, не забележувајќи дека им е рамен; снеможуваше кога ќе видеше на себе рамни, сакајќи предност и власт над нив; се тресеше од страв при погледот на помалите од него духом, плашејќи се да не се израмнат со него, и дури, да не го надминат.

Тоа беше нашето време, времето на молк за телесноста.

Тоа беше време кога младите, или барем оние млади кои јас ги познавав, живееја во очекување на остварувањето на љубовта, а почетокот на заедничкиот живот веруваа дека ќе биде симнување на рајскиот поредок на земјата, а потоа ги отрезнуваше баналноста на секојдневието кое ги очекуваше, бидејќи секое очекување кое е поголемо од стварноста, како и секоја љубов која е поголема од оние кои се љубени, завршува или со пропаст, или во тривијалност.

„Не е важно колкав е шаторот во кој си се родил“, му велеше, „и учениот питач е поголем од неук големец“.

Во неделите наутро одел в црква и слушал нејасни попски песни а попладне спиел со некоја вдовица.

Секако дека љубовта на мечката била поголема од неговото искушение; ѕверката не се бранела и не оставила на неговата става ни најмала гребаница.

Онисифор од другото племе уште еднаш го погледнал преку рамо неодредено и со едно око поголемо од сечии две.

Послушал, го вратил ножот в пазуви. Не можел да удри в грб.

Тогаш Илчо Просинек бил малку поголем од мене и можел да изеде за вечера недопечен брав.

Се тетеравел по шумата и ревел со подадени раце кон небото, кон пеколот на тоа небо и кон куциот господар на тој пекол.

тој распалил едно ситно: лиду, лиду, лиду, лиду, и ние играме, ама лабаво, ко кал за црепни да газиме, не ти носи душата да играш делнички и со пијани војници од таму си некаде, од мајчина им, не си за никаде, мочано време, и се нишаме небаре треската да не фатила, се правиме тресиопашки, скокаме наситно, а старшијата само ја ситни свирката и тогаш пукна пушка и старшијата ја олабави гајдата таа писна и занеме и во гробиштата влегоа други војници, кај ќе бараме и за овие кокошки, си велиме, и излезе еден поголем од старшијата, со едно кило петлици нареден, и вели: отечеството крвари, а вие играте, и колкумина имате српски војници, прашува, ами колку што забраа Србите, велиме, колку што им требале и броиме на прсти: Насте, Петко, Митре, избројавме дванаесет.

Збирот на минутите понекогаш изгледа поголем од неговите составни делови, па четириесет и пет минути не се состојат од една минута, па уште една, и така четириесет и пет пати - кога се групирани, минутите како да формираат некаков пакет, кој е полесно да се проголта како сендвич со шунка, кашкавал, зелена салата и кечап, а не само како сува кифла.

Додека беше малав, доста беше палав; бесот и лутината ги истураше на сестри му, кои, иако беа поголеми од него, се плашеа и му подбегнуваа.

Па, замисли, со бостанот во „загрљај“, го опчекоруваш спијачот и молиш Бога да не се разбуди,не дај Боже да налеташ на оној малиот, со пес поголем од него, што се пенави на нејаки жени.

И веднаш си правам филм за тоа како ќе изгледаат викендите по десет години во некое село на периферијата од градот, во мала баракичка Хот и Хот и двор, не поголем од триста метри.

Сега ми се чини дека не ја пишував јас туку некоја возрасна Alice на која зборовите ѝ се расеале, која не знаела која е: ту ѝ се чинело дека е поголема од куќа, ту дека би можела да се удави во баричка од солзи.

Во традициите на дамна востановените дипломатии постои логична и функционална пропорција на дипломатските кадри кои се формираат од матрицата на институцијата односно Министерството за надворешни работи и страничните политички именувања, не поголеми од десет проценти, најчесто одредени според волјата и диктатот на новиот шеф на државата, на Владетелот.

XXXVI Меѓу заминувањето и враќањето од дипломатска мисија, посебно на амбасадорите во земјите со демократска традиција, во која дипломатската институција почива врз цврстите принципи на правната држава, но и врз автохтоноста на дипломатскиот феномен во светот од неговите дамнешни почетоци па сѐ до денешни времиња, постои природна поврзаност, дејствен континуитет.

Беше поголемо од ќелиите во кои беше порано.

Најголемата секција од Одделот за документација, далеку поголема од оваа во која работеше Винсгон, се состоеше од луѓе чија задача беше само да ги пронаоѓаат и да ги собираат сите примероци книги, весници и други документи што беа исправени и што требаше да бидат уништени.

О'Брајан беше суштество во секој поглед поголемо од него.

Дополнителен отежнувачки фактор за едно невработено лице да ги земе паричните средства што му следуваат со добивањето право на паричен надоместок е воведувањето на можноста времето на примање на паричниот надоместок да се скрати ако врз основа на авторски договор, вршење на занаетчиски и други работи или на некој друг начин се здобива со приход, кој месечно не е поголем од 80% од просечната месечна нето плата по работник во стопанството (чл. 79, ЗВОСН).

Останати промени во сферата на отказите, воведени со носењето на ЗРО (2005) се следниве: •  кај листата на неосновани причини за отказ даден од страна на работодавачот (чл. 77, ЗРО/05), симптоматично е тоа што, намерно или 37 не, е испуштено „стручното усовршување за потребите на работодавецот“ (чл. 121, ЗРО/03 – Пречистен текст), што наведува на заклучокот дека оваа причина од неоснована е трансформирана во основана – т.е. дека работодавачот, во овој период, кога работникот се доусовршува, може „оправдано“ да му даде отказ!?; •  воведена е можноста работодавецот наместо да го „избрка“ работникот поради лични причини на вина, да му изрече парична казна поради дисциплинска одговорност – во износ кој не може да биде поголем од 15% од последната исплатена месечна плата, и тоа во траење од еден до максимум шест месеци (чл. 84, ЗРО/05).

Претходно со ЗОК од 1989 година, интерните акции се продаваа со попуст од 30% од нивната номинална вредност, зголемен за 1% за секоја година на работење во претпријатието, со тоа што вкупниот попуст не можеше да биде поголем од 70% од номиналната вредност на тие интерни акции (чл. 1c, ЗОК/89).

Стојо го наполни лулето, ја зеде машата и му тури еден жар поголем од него.

Детето си замислува супермоќни компјутери, не поголеми од тостер во домаќинствата низ цела Америка.

Некои стручњаци пресметаа дека за пет илјади години од денес, вкупната тежина на населението ќе биде поголема од тежината на самата планета.

Со посебен пиетет, се глорифицираат и поштуваат до граници на тотемизам само горенаведените амерички коли; нема везе што Кадилак и Бјуик се продаваат на метро, Понтијак 'рѓосува за 18 месеца, а на Камаро, Корвета и Мустанг им е строго забрането да влагаат у кривина со брзина поголема од 40 на саат.

Излезе од малата куќарка едно младо, стројно војниче, со нарамена пушка, кое држеше еден клуч поголем од кубура.

Судот го запозна Китана со оваа и му кажа дека е беспредметно да се врши експертиза, кога трошоците за доказната постапка се поголеми од сумата за која што се води спорот.

Ќе се поврткаше низ градот, проверувајќи ги скудните права на остатокот од својот живот, па ќе се вратеше дома утешен што утрешните грижи не му се поголеми од денешните.

Ајде, да бидам малку и пристрасна; можеби е глупаво ова што ќе го речам: можеа и да го исмејуваат тој Голем Тодор, можеа и да му измислуваат какви било прекари, ама Голем Тодор беше навистина поголем од приказните што се предеа за него.

Ти донесов и еден обичен компир – та дури од Македонија каде што сега садат норвешки сорти компири што се двојно поголеми од нашите а велат дека и полесно се варат и пореж се печат.

Додека небото се раскрвавува во самракот и ветерот го зема својот прв здив во зората ќе го завртам клучот од бравата два пати, ќе ја задушам болката, достоинствено ќе си ја понесам тагата и ќе побрзам да го фатам последниот воз кон далечниот хоризонт каде со таква леснотија одново и одново се раѓа новиот ден.

Да продолжиме да патуваме низ животот, да го исчистиме минатото од нечистотијата односно да го разбереме, да си простиме себе си и на другите за недостатоците, мааните, несовршеностите, да си створиме мир, конкордија, согласност, урамнотеженост и да дозволиме да бидеме водени од страна на големата сила што се наоѓа во нас, поголема од секоја надворешност, поголема од нас самите.

Да научиме да гледаме, слушаме, мирисаме, да ги вкусиме најмиризливите зачини на животот, да бидеме шармантни, харизматични, лесни како воздухот.

ЌЕ ИЗГРАДАМ ГРАДИНИ И ШАДРВАНИ И ОД МАЛИТЕ МОМЕНТИ НА СРЕЌА ЌЕ НАПРАВАМ ВЕЧНОСТ СО НАСМЕВКА ПОГОЛЕМА ОД ЖИВОТОТ

Јас сум член на грчката партија, вели, и нејзините интереси се поголеми од моите.

И јас сум член, велам, но нејзините интереси не можат да бидат поголеми од моите.

Сѐ ќе чуеш... Многупати човечката фантазија е поголема од неговата болка.

Што сака нека биде, желбата што го носи е поголема од дебелината на снегот, посилна од гладот, од свирењето на северецот.

Кинеска 22-ка, отворот на цевката не е поголем од зениците на твоите исчезнати очи.

Па ти си курва. А и јас сум курва. Поголема од тебе.

Да беше жив сега ќе имав внуци многу поголеми од тебе, - заврши таа со рапав и снемоштен глас и седна на работ од креветот.

Му излегла земјата поголема од небото. Ај мајката, си рекол... -- Женско си ти, не ти прилега така да зборуваш.

Влегувам дома, а пред мене гледам некои големи инсекти, небаре оси и поголеми од оси како лазат по ѕидот. Почнувам да ги тепам.

Сега Битола, со своите сто и дваесет илјади жители, беше станата стог сено во којашто секој поединец не беше баш игла ама не беше ни поголем од шајка во таа огромна грамада надојдена од селата.