ДИГИТАЛЕН РЕЧНИК НА МАКЕДОНСКИОТ ЈАЗИК

Одржани се вкупно четири рочишта за главна расправа, а целата судската постапка –  до нејзината правосилност од декември 2007 – траеше околу една година.

За време на судската постапка беа одржани вкупно две рочишта: по првото т.н. подготвително рочиште, на коешто немаше претставник на тужениот работодавач кој беше уредно поканет, Х.Џ. по којзнае кој пат оди во деловните простории на „Охис“ и уште еднаш бара да му ги исплатат платите, а тој за возврат да ја повлече тужбата.

А, пак, конкретниот избор од пријавените кандидати за помирувачи и арбитри го врши Комисија, чиј состав, исто така, е законски уреден. 27 ако меѓу странките во индивидуалниот спор тече судска постапка од иста фактичка и правна основа – страните се должни на судот, заеднички, да му поднесат барање за прекин на постапката (чл. 29, ЗМРРС).

Тужениот работодавач, иако ја прими тужбата, воопшто не прати одговор на истата во рокот кој му беше оставен и со ништо не го оспори побарувањето.

Веќе увидовме дека пред да се реши на овој чекор за судска заштита, Авдиќ неколку пати добронамерно се обиде да воспостави контакт со директорот, меѓутоа наиде на арогантен, крајно непрофесионален, дрзок и игнорантски однос.

Во меѓувреме, пак, работодавачот покренува и судска постапка против синдикатот на работниците, а како резултат на тоа, во септември 2009, Апелациониот суд во Битола носи пресуда со која штрајкот на вработените се прогласува за незаконски –  одлука која, според Ѓорѓиевски, е крајно спорна и сомнителна.

Освен обраќањето до него, Љ. Н. се обрати и кај 168 други релевантни институции и невладини организации, меѓу кои и Хелсиншкиот комитет за човекови права – каде што само беше сослушан, но никој од нив не превзема ништо конкретно за да му помогне во овој случај.

Во јуни 2006 година судијата-претседател на совет (Ѓ. Христовски) и судиите- поротници (К. Христова и В. Петровска),5 го усвоија тужбеното барање, при што работодавачот беше задолжен – во рок од осум дена од приемот на писмената пресуда, да ѝ исплати: а) 40.458 МКД (665 ЕУР)на име испратнина, со камата сметано од октомври 2005, па сѐ до денот на конечната исплата; и б) 2.980 МКД (под 50 ЕУР) на име плата за месец октомври 2005, без камата.

Судската постапка траеше до март 2001 – т.е. околу една година, што прилично долго време за еден работен спор кој по дефиниција треба да биде „итен“ бидејќи 162 се работи за круцијално егзистенцијално прашање.

По ова, 134 заедно со други тројца негови колеги од Скопје, се договараат да покренат судска постапка против МЦ како работодавач, со цел поништување на овие апсурдни и противзаконити одлуки.

Во судскиот процес пред Основниот суд – Велес, Кукулев побара стручна правна помош, т.е. си ангажираше свој полномошник- адвокат (Б.Ангелова), која понатаму го застапува во сите фази и дејствија на постапката.

Тој не постапува по предмети за кои е во тек судска постапка, освен во овие случаи на „одолговлекување“ (в. чл. 12, ЗНП).

Тој се решава за покренување тужба по разговорот со негов колега, кој заради истиот проблем веќе имаше покренато судска постапка и го доби спорот.

Интересен е податокот дека пред да се одлучи да иницира судска постапката тој, заедно со останатите работници од кои некои веќе имаа поведено спорови, преговараше со генералниот директор и неговите помошници- секретари, меѓутоа тие добиваа само празни ветувања, а во пракса ништо не се менуваше.

Имено, откако Ристески и останатите работници, по претходна пријава од нивните раководители дека ги повредиле одредбите од Законот за јавни претпријатија (1996), од Законот за Македонски железници (1998 – денес вон сила) како lex specialis и од Колективниот договор за ЈП МЖ, беа отстранети од работните места, односно им беа поделени откази – пред управниот одбор на МЖ течеше постапка по нивните благовремени приговори, по што ним им беа потврдени решенијата за отказ без отказен рок.

Исто така, во текот на месеците додека трае штрајкот, над работниците се врши и неверојатен психолошки терор и непрекинат притисок од газдите, сè со цел да се откажат од нивните барања и да го прекинат штрајкот.

Според Ристески, вака се однесуваат директорите во скоро сите 48 јавни претпријатија – а ние во потполност се согласуваме со ваквата констатација која досега и емпириски е потврдена.

Охрабрена од ова барање правда преку суд Б.А., заедно со уште осум нејзини колешки, се одлучуваат да покренат судска постапка пред надлежниот Основен суд Велес и да си ги бараат неисплате- ните 20 плати [од мај 1995, до декември 1996] и 55 придонеси во ФПИОМ [од јуни 1994, до декември 1998].

Марковски, во текот на првата судска постапка која ја иницираше, беше застапуван од страна на правен застапник –  дипл. правник (Љ. Митев) делегиран од страна на ССМ.

Во текот на овој четиримесечен период, додека парницата беше во тек, работодавачот на Костадиновска „доброволно“ ѝ ги исплати заостанатите седум плати, па затоа ова побарување беше изоставено т.е. повлечено од тужбениот петитум. 275

Тужбата ја има доставено лично тој самиот во 2000 година, и во судскиот процес пред стварно и месно надлежниот Основен суд – Скопје I,4 Анчевски не беше застапуван од никого, туку сам ги преземаше потребните дејствија.

Во текот на судскиот процес Ангелеска немаше адвокат и самата ја имаше напишано тужбата, односно лично ги преземаше парничните дејствија пред судот3 во текот на процесот.

4 Примерот на Х.Џ. е за одбележување затоа што неговата храброст и решителност да покрене судска постапка, делуваше инспиративно и стимулативно за другите вработени во фабриката, кои соочувајќи се со истиов овој проблем, беа во тешка и незавидна ситуација.

Сепак, барем во одделот каде што таа работеше, постоеше солидарност и добра соработка меѓу колегите.

Величковски стравуваше и од застарување на побарувањето – доколку тие плати што фабриката му ги должеше не бидат исплатени за три години, колку што изнесува законскиот рок за застарување.

Погрешна примена на материјалното право постои кога судот не ја применил одредбата на материјалното право што требало да ја примени или кога таквата одредба не ја применил правилно (чл. 345, ЗПП). 217 Папазова против Градска аптека Спор за неисплатени надоместоци1 Nemo in persequendo vel agendo deteriorem causam, sed meliorem facit (Paul. – D. 50,17,87) Со покренувањето судска постапка никој не [треба да] се доведува себеси во полоша, туку само во подобра позиција Работничката Јелена Папазова од Велес (сега 51-годишна) беше вработена во поранешната јавна Градска аптека „9ти Ноември“ во нејзиниот град – којашто, по приватизацијата, го носеше целосниот назив Приватна здравствена установа „Градска Аптека“ – Струмица, бидејќи сега седиштето на фирмата сега беше заведено во оваа општина.

Пред да ја покренат судската постапка, во април 1996, потенцијалните тужители пробаа овој проблем да го решат вонсудски – преку праќање „абер“ на луѓе блиски до директорот, но ова не вроди со плод.

По ова, Анчевски, како член на синдикатот уште од почетокот на вработувањето, заедно со другите вработени – членови на синдикатот, се информираше за неговите работнички права и што може тој да преземе доколку истите му бидат прекршени.

Изборот на помирувачи и арбитри се врши по пат на јавен оглас, кој го објавува новосоздадениот државен „квазисудски“ [управен или судски!?] орган – Републички совет, на чие чело стои директор, именуван од Владата на РМ.

По некое време, а комплетно разочарани од новонастаната- та непосакувана состојба, како и револтирани од т.н. синдикат, кој очигледно седеше во скутот на новите газди – неколкумина похрабри и поборбени работници и работнички, меѓу кои беше и Б.А., формираа независен синдикат.

Трошоците во судската постапка – и пред првостепениот и пред второстепениот суд, која траеше безмалку две години, изнесуваа 100.460 МКД (1.645 ЕУР), а работодавачот се стекна со обврската да го надомести и овој износ.

По ова, тој благовремено поднесе приговор против решението за отказ до УО на фирмата, по кој не беше воопшто постапувано – па не му преостана ништо друго освен да побара судска заштита на своите повредени права.

Потоа, тужителите не се обратија до Трудовата инспекција туку, директно, покренаа судска постапка против МЦ.

Второстепениот суд не може да ја преиначи пресудата на штета на странката која се жалела ако само таа изјавила жалба (чл. 362, ЗПП).

Директорот, барем навидум, воопшто не беше загрижен кога дозна за покренатата судска постапка против фирмата.

По ова Ристески се консултира со правници од синдикатот, за евентуално покренување судска постапка.

Работната атмосфера е тешко да се дефинира во целост, бидејќи В.И. смета оти токму поради оваа хиерархиска поставеност во фирмата се предизвикуваше непотребно сепарирање меѓу вработените и создавање на внатрешни табори.

По донесувањето на одлуката и скратувањето на законски обврзувачката должност за исплата на патни трошоци во висина на трошоците за превоз во јавниот сообраќај, Р.М. поднесува приговор до УО на МЦ кој експресно, по само десетина дена, му е одбиен и одлуката на колегиумот е потврдена во целост!?

Судската постапка траеше безмалку година и пол, од мај 1996 до септември 1997, и за време на парницата се одржа само едно единствено рочиште4 на коешто немаше ниеден претставник т.е. застапник или полномошник од АД „Млекарница“.

Конечно, во мај 2010, судскиот совет (во состав: Љ.Нешкоски – претседател и П. Јадровска и А. Настевска – членови), со пресуда која е доставена следниот месец – кога всушност таа стана и извршна, ја одбива жалбата на работодавачот како неоснована и ја потврдува првичната пресуда во корист на Ф.И. (освен во делот за каматата, кадешто повисокиот суд интервенираше по службена должност – бидејќи, во меѓувреме, беа донесени законски измени кај ЗОО со коишто се воведоа новини при утврдувањето на каматните стапки).7

Но, се случува сосем спротивното. Во фирмата почнува забавено исплаќање на платите, и тоа за период од 12 месеци, поради што В.И. се решава да покрене судска постапка како би ги добила 243 заостанатите плати за временскиот период од мај 2002 до април 2003 година.

Запрашан околу тоа дали тој повторно би тужел, доколку во иднина му биде повредено некое право – Х.Џ. со право изјавува дека, од денешна перспектива, многу важен услов за покренување тужба е тоа колку ќе биде самиот тој, економски и психички силен тоа да го стори – затоа што одењето на суд е голем луксуз и голем стрес.

Трошоците во судската постапка – која, и пред првостепениот и пред второстепениот суд, траеше околу десет месеци, изнесуваа 42.486 МКД т.е. околу 670 ЕУР (вкупно за сите тројца тужители), а работодавачот се стекна со обврска да го надомести плус и овој износ.

Народниот правобранител презема дејствија и мерки за заштита од неоправдано одолжување на судските постапки или несовесно и неодговорно вршење на работите на судските служби, неповредувајќи ги принципите на самостојност и независност на судската власт.

Судската постапка беше иницирана април и мај 2005, со две паралелни тужби против ЈП МЖ со кои Ристески, заедно со уште четворица негови колеги, бараше да се поништат,4 како незаконити, неосновани, необразложени и субјективно мотивирани: 1) Решението бр. 331/1 на Директорот на МЖ, од февруари 2005, со кое тој беше суспендиран т.е. отстранет од работното место5 со забранет пристап до донесувањето отказ поради кршење на работната дисциплина; 2) Одлуката бр. 02-463/1-1 на УО на МЖ, од март 2005, со која му се одбива приговорот и се потврдува првичното отказно решение; 3) Одлуката бр. 02-519/1 на УО, исто од март 2005, со која му престана работниот однос со отказ без отказен рок; 4) Одлуката бр. 02-931/1-4 на УО на МЖ, од мај 2005, со која му се одбива приговорот против претходнонаведената одлука.

За време на судската постапка се одржаа вкупно шест рочишта.

По сите овие обиди за наоѓање некое „чаре“ за својата мака – тој конечно во јуни 2010 година се одлучува да покрене судска постапка.

По ова, кај работниците настана оправдан гнев и, како што минуваше времето, револтот се акумулираше сѐ повеќе и повеќе.

По години колаборација Луз Арке во почетокот на деведесеттите прозборува пред „Националната комисија за вистина и помирување“ и како сведок се појавува во повеќе од шеесет судски постапки.

Д-р Кирил Чавдар, „Видови тужби во работните односи“, достапна онлјан на http://www.akademik.mk/wp-content/uploads/2012/06/ Vidovi-tuzhni-za-zashtita-vo-rabotnite-odnosi.pdf. 99 Во Рев.бр. 578/07 од 03.07.2008 год. на Врховниот суд на РМ, ревизија не е дозволена во спорови од работен однос кога престанокот на работниот однос е заменет со парична казна, додека пак со Рев. бр. 799/2008 од 29.04.2009 год., ревизија не е дозволена во спор од работен однос за утврдување на престанок на работен однос. 100 Услов за поведување на спор од работен однос пред надлежен суд во РМ е претходно работникот да барал заштита кај работодавачот согласно чл. 91, 93 и 181 од ЗРО (2005), освен во случаи кога се работи за парично побарување. 97 106 последици за процесните странки, го прави токму тоа, а досегашната пракса покажува дека работниците и натаму се соочени со долготрајни судски постапки со што правото на судење во разумен рок сеуште отежнато го остваруваат.101 ЗАКОН ЗА ЈАВНИТЕ ПРЕТПРИЈАТИЈА Законот за јавните претпријатија (ЗЈП)102 во периодот обработен во студијата има претрпено пет изменувања и дополнувања, по еднаш во 2010, 2012, 2013 и два пати во 2014 година.103 Со овие рогации до обемни измени дојде кај положбата на работниците во јавните претпријатија, која претходно во овој закон беше регулирана со два члена (37 и 37-а), а по ново оваа материја содржи вкупно 30 членови, со што уште еднаш се покажа дека првичната намера на законодавецот со носењето на овој закон не била на посуштински начин да ги регулира правата на работниците кои се вработени во јавните претпријатија, туку тоа го прави со 16-годишно задоцнување.

Немавме ниту услови ниту време за редовна судска постапка.

Беше подготвен посебен записник во кој беше приложено и признанието на убиецот на курирот.

Мислам дека извршената смртна пресуда над убиецот на курирот не беше внесена во Дневникот на бригадата.

Но редовна судска постапка се чинеше и непотребна, обвинетиот го призна убијството.

Не е виновен. Пукаше во самоодбрана.

Тоа сеуште беше во она време, кога тие секојпат решаваа, дали да се покрене судска постапка за убиство.

Пријава, пак, за поведување на судска постапка, во случајов, поднесува инспекторот на трудот (чл. 6, ЗИДЗРО/дек.08); •  второ, дојде до прецизирање кај правото на инспекторот, да му изрече забрана за вршење на работата на работодавачот.

Четири години подоцна, со четвртата измена и дополнување на ЗРО (2005), 31.  Притоа, симптоматично е тоа што, ниту во ЗРО (2005), ниту, пак, во претходниот ЗРО (1993) – не се предвиде минималниот број членови за формирање синдикат!? 32.  Ова е техничка грешка во ЗРО (2005) бидејќи, за разлика од СФРЈ, во РМ веќе не постои називот „редовен“ туку „основен суд“. 33.  А ова, пак, е суштинска правна грешка – бидејќи, според нашето право, парнична судска постапка не може да се поведе од страна на самиот суд, по службена должност, согласно т.н. приватно начело: Nemo iudex sine actore – Нема судија, без тужител! 48 првите три основи се сведоа само на една.

Лицето кое одлучува за пред- метот кај овој тип спорови се нарекува арбитер. 3 Интересна е одредбата според која, ако меѓу странките во индивидуалниот спор тече судска постапка од иста фактичка и правна основа, страните се должни на судот, заеднички, да му поднесат барање за прекин на постап- ката (чл. 29).

Овозможено беше работниците да покренат иницијатива за престанок на работодавачот ако тој не им исплатил плата и не им уплатил придонеси од плата три месеца последователно, овозможено беше работните спорови да се решаваат по мирен пат и беа воведени законски инструктивни рокови за забрзување на судските постапки по работни спорови, а беше пропишано и максималното траење на судската постапка.

Но и за сето тоа, за покренување судска постапка, преку меѓународен суд, којзнае колку пари се потребни. Мора прво да најде работа.