ДИГИТАЛЕН РЕЧНИК НА МАКЕДОНСКИОТ ЈАЗИК

Некаде подзастануваш нешто да купиш, некаде просто зјапаш и слушаш испомешани дијалози, викања до небото, се втопуваш во средината, која толку многу внесува, та не чувствуваш дека си станал дел од неа.

Бабата не брзаше. Таа пиеше со епско спокојство, широко усмевната, и слушаше што расправаат мажите.

„Само стрпливо лежи и слушај сѐ што ќе речат лекарите.“

„На стариот мој еден другар му кажуваше, а јас стоев до колата и слушав.

Уште кога татко му рече дека бегот тропа, тој се наежи, но присуството на сите домашни, особено на мајка му, го закова во ќошот до ноќвите и само стоеше и слушаше што ќе сака сега овој „пес" во невреме кај нив.

Седни до мене и, долго и широко, раскажи ми прво за твоите впечатоци, потоа за впечатоците на сите други, што ме гледаа и слушаа.

Ќе прелетаат тие некаде над селото, по небото кое зачадените оџаци го потпираат со високи столбови синкав чад, ќе го чуе и старо и младо, па ќе почнат оние познати разговори за некогашните зими, за случките во тие зими, а децата разгртаа двојни уши и слушаа, слушаа, сонувајќи го снегот што беше во разговорите на возрасните, во крикот на жеравите и во мирисот на студениот воздух.

Вполноќи некаде, легнати на брегот, ја бакнуваат својата света почва во која ништо не догорува и слушаат како шкрипи на ветрот некоја подотворена врата, И замирисува некој исушен цвет во заклетвите.

Сите дванаесетмиа, појдовме тајно, како ноќни разбојници кон шумата, бедни, убедени дека ќе избегаме од очите на Оној кој гледа и слуша сѐ.

Тој застана зад Филозофот и слушаше што говори. Во еден миг Филозофот го улови мојот поглед зад него и сфати дека некој стои одзади.

Седеа понастрана, на одарот, во полутемнината. Гледав и слушав.

Ние со Ели љубопитно ги поткренавме главите и слушавме.

Во неделите наутро одел в црква и слушал нејасни попски песни а попладне спиел со некоја вдовица.

- Одите и фаќајте недолжници, зацимолел Симон Наконтик. - Јас овде ќе си ја чекам смртта, и слушал - пак дивиот петел си го разорувал грлото со крици.

Избројав во сивилото единаесет орлишта и слушав со горчливост на тага во стомакот.

Ќе се поделиме на две групи. Едните ќе одат со Онисифор Мечкојад, другите со мене. Неколцина ќе останат околу селово на стража.

Ме заборавија кога Илчо Просинек почна да раскажува како бил млад роб кај некој трговец Евреин во Солун, слугувал, продавал газија, сапун, сол, суви риби, зашеќерени бадеми и урми, ги миел во саботните попладниња тркалата на стопановиот пајтон, ги тимарел коњите, метел, окопувал јаболкници и лилјачиња, прередувал ќерамиди, хранел пци и мачки и чувал кадрави деца.

Будникот од дружината го прераскажал многу пошироко разговорот зашто гледал и слушал. Божем.

А ти не прашувај ме за молепствија - чумата ги коси и игумените и дијаците. Да.“

И отишол со таков чекор како да ќе стапи во непомирлива војна со сите сомневања што со змиска мрзливост се влечеле околу живите и им розгале на соништата отров од кој и срцето се скаменувало. Секако.

Дишете длабоко и слушајте ги, а при тоа размислувајте на нешто сосема друго.

Веќе половина година е во Куманово. Се гледаме и слушаме често.

Вечерта Патрокле се отпушта за спиење и слуша преку ѕидот, во соседниот кауш пискотници.

И слушаме: во градот има многу просјаци и има многу црни војници, со обетки на ушите и на носот.

Се мрцкаш и слушаш: - Јас ѝ велам јариче, таа ми вели кукурек, а јас ѝ велам потполошка и синоличка и перуника и божурика и змијско грозје, а таа ми вели: змија да те касне, здрав да не си!

да извидиме кај се, да наслушаме што зборуваат, и ние одиме и врзуваме колчиња, за да ни веруваат, ама со нас имаше и еден Бугарин, ни го присливија, како нивни човек, ама тој страшлив, идеше до некаде и застана, јас, вели, не можам повеќе, не сакам со секој да се борам, вели, да не сакаш и душманот да ти го одбереме, велиме ние, и одиме, го помоливме да иди, и заминавме, а тој остана во нивјето, во калта и ние наближавме до теловите, до окопите, и слушаме зборување, ама ништо не разбираме, ни бегаат зборовите покрај уши, не знаеме дали се англиски или грчки,

И слушаме дека на Пелистер врне снег и дека од снегот не можат да го искачат топот.

Бегам и слушам: не правете ја голема, не газете си на родата, високо небо крај нема, за него е малку и да го убиеш и така.

Седнувам и слушам некои шепоти однадвор. Нејасно, како да ти кркорат цревата.

Можете ли да доживеете поголемо разочарување, поголема несреќа од таа што ја гледате и слушате од устата на вашите браќа кои исто така со денови, со ноќи, со векови се подготвувале за бегство.

Беше голема и одлична креаторка. Сите многу ја почитуваа и слушаа.

Сѐ впиваше Бошко што гледаше и слушаше, ама никој не погодуваше дека од чаршијата тој скришум се измолкнува, и без никој да знае, оди на пазарот за робје.

- Мама мија! - повторуваше докторот кревајќи на шишето и слушајќи го сè повнимателно Илка, кој со мака и прекини продолжуваше: - Пред смрт човек сите есапи си ги средува: што можел, што не можел, што успеал, што не успеал...

- Ах, ах... - плачеше Методија. Илко го крена, го зеде подрака да го носи дома му и слушајќи го каде што издивнува, му рече на Богуле: - Го разбирам дека му е жал...

ТОКМУ ВО ТАА ЕСЕН кога Сирмевци се приготвуваа за свадби, седеа група агалари во едно од прилепските кафиња и слушаа како еден од нив раскажува; кога, одеднаш се разнесе силна смеа во кафето: – Ха-ха-ха-ха – се насмеа слатко прилепскиот кадија и ги погледа агаларите околу себе со извесна иронија на лицето, слушајќи го оној пред него да раскажува како во прилепската нахија имало раја непокорна на султанот.

Пелагија клечеше крај неговата глава, го оплакуваше во себе, без глас и без солзи, оплакување што повеќе беше монолог отколку дијалог, всушност не кревајќи ја главата, чувствувајќи со снагата и слушајќи со ушите што се случува во одајата, кој доаѓа и кој заминува, таа му вели на старецот и се надева дека немите зборови што ги пушта во отворените очи во кои сега светот е сведен на таванот, дека незнајно како тие стигнуваат и до оној дел на старецот што уште не е заминат, а и до неговата дебела половина, до бабата Петра, која во мигот го слуша ритмичното вртење на тркалата од возот Ти дедо Костадине ја сврши најдобрата работа така да знаеш ги откорна бегалците од овој батак и ги упати назад во коренот во здивот на дедовците не е важно што ти и јас остануваме тука така ни е пишано зар не така ни било чкртнато да останеме во проклетава рамница за да бидеме дира на нашето талкање оти колку сакаш кажувај му некому дека си бил таму и таму си проживеал тоа и тоа ако не оставиш потврда за тоа како што направи сега ти кога ги напади сите во брегчињата и ритчињата на Македонија а ти остана тука каде што не сакаше да останеш за што јас живата и осрамотената ти сум бескрајно благодарна што ќе бидеме заедно ти во меката кална утроба на земјата јас земјосана калосана врз земјата со тоа што знам дека ти уште сега јуриш да го стигниш возот за да бидиш заедно со твојата благородна баба Петра и внучињата додека твоите коски ќе бидат тука додека еден ден не заминат со мене и не тагувај нема в земји да те положам додека не најдам такво место какво што бараше ти биди спокоен смири си ја душата пушти ја да ѝ биде поткрепа и надеж на баба Петра а ти како што гледаш не си сам не оти јас ти седам над глава туку ако смогнеш сили да ја свртиш главата ќе видиш дека одајката ваша никогаш не била пополна со луѓе отколку сега оти тука се сите што те сакаа ама и оние што те колнеа кога се затвори во вагонот Папокот Корнулов за кои не се знае уште колку ќе останат тука оти се шушка како некои вагони на товарниот колосек се полнат со секакви шејови тука е и Друже Србине кој се радува што не си замина со другите мисли дека барем овие што не се заминати ќе останат со тебе и да знаеш мислам дека е во право зашто еве јас ќе бидам тука Танаско децава школнициве цела година ќе се ловат по широкиве и празни улици! сака да го продолжува својот монолог ама одајчето е полно со тела и врева и таа не си ги слуша мислените зборови, мислата ѝ ја запираат, ѝ ја раскинуваат.

Само мајката на Чана не спие, таа сѐ следи и слуша.

Жената молчеше, беше згрчена во износен капут и тешко се држеше на нозе - беше болна или пијана, а тој ја гледаше, нејзе и офицерот, борејќи се за малку сила за да издржи додека тие не се оддалечат, за да продолжи кон осветлениот прозорец на крај на улицата, за да - за да живеам, мислеше и слушаше.

Полегнуваа житата и сѐ што ќе потераше потеруваше невесело и болно Ние лежевме прегрнувајќи ја земјата зашто само таа може да нѐ спаси И слушавме како кон нејзиното убаво време и по патиштата шетаат црквени ѕвона.

Седеа и читаа весници, разговараа и слушаа некоја музика на радио, потоа седеа покрај каминот и гледаа во жарта додека часовникот отчукуваше десет и триесет, па единаесет, па единаесет и триесет.

- Не зборувај и слушај! - викна очаблавениот командир на четата кој стоеше со широко поставени нозе во калта и со едната рака си ги триеше градите. Левата му остана на Кајмакчалан.

Започнаа луѓето од лично полично да ги закопуваат умрените: на секој погреб свиреше музика; кога ќе писнеше таа, кога ќе зајачеше тажно, целото село излегуваше надвор: застануваа луѓето на плотовите, на чардаците, на портите и слушаа, слушаа олцкајќи и бришејќи ги очите.

Но Скрче, кој сето време седеше на вратата и слушаше, го фати и го запре да ја удри Царјанка.

И слушајте, каква логика!!! Кој е виновен за загаденоста на Глобочица и Шпилје? Дрим е виновен!

Влатко гледаше и слушаше со стишен тон, зошто тато Петре имаше распослано материјали и ги разгледуваше мошне внимателно.

А ако те пратам на прва линија! Расони се и слушај ја наредбата. Ме слушаш?!

Наслушкува. И слуша нови грмежи и татнежи и тапо удирање на крвта во ушите, стегање во грлото.

Петре му рече на Јолета: - Јоле, не мрдај од местото и слушај ме што ќе ти речам. Прави се дека не нѐ клаваш на умот.

Пооди тој автобусот така што пооди и слушам тој агентот свика: „Стоп!“. Претрес и преглед ќе прави.

Пелагија е седната крај масата, си ги има прекрстено рацете на мевот и слуша.

Ушите ми свират и слушам: некој од некаде ме вика, некој од некаде ми се оѕвива. Постојано зборувам со некого, а немам јасна вистина за ништо.

Иде народот и слуша.

Се качува пламенот по смреките и дрвјата и слушаш како нешто постојано се урева во огнот.

Поодувам меѓу луѓето и слушам некои зборови и како познати и како непознати.

Само ги надавав ушите и слушав.

Влегов во бараката и слушам замалено плачење.